عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از شهید مطهری بعنوان مبدع کلام جدید در عصر کنونی یاد کرد و با تأکید بر اینکه شهید توجه ویژه ای به مبارزه با خرافات داشت، راهکارهای تبیین اندیشه ها و آرای استاد مطهری را تشریح کرد.

حجت الاسلام دکتر علیرضا قائمی نیا، اندیشه های دینی شهید مطهری را گسترده خواند و گفت: ایشان چه در علوم عقلی و چه علوم نقلی که اندیشه های بنیادین اسلام است آثار و گفتارهایی دارد. دامنه و گستردگی مباحث شهید مطهری بسیار مهم است و تمام حوزه های تفکر اسلامی را از تفسیر، فلسفه، کلام به ویژه کلام جدید و... را در بر می گیرد.

* شهید مطهری سرفصلهای جدیدی را در تفکر اسلامی باز کرد

این پژوهشگر و استاد دانشگاه اندیشه های شهید مطهری را به دو بخش متقدم و متأخر تقسیم کرد و گفت: در دوره متقدم بیشتر مباحث فلسفی را بیان می کردند و بیشتر مربوط به دوره ای است که به شدت با مارکسیسم مبارزه می کردند و مهمترین اثر آن دوره در قالب پاورقی های "اصول فلسفه و روش رئالیسم" منتشر شد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دوره متأخر حیات علمی شهید مطهری را که ناظر به مباحث کلام جدید است عمیق تر و ماندگارتر توصیف کرد و گفت:  آثار کلام جدید شهید مطهری عمدتا صوتی بوده و در قالب کتابهایی چون اسلام و مقتضیات زمان و آزادی معنوی منتشر شده است.

* استاد مطهری مبدع مباحث کلام جدید

حجت الاسلام قائمی نیا افزود: شهید مطهری مبدع مباحث کلام جدید در عصر ما بودند و سرفصلهای جدید را در تفکر اسلامی باز کردند. این دو دوره حیات علمی شهید مطهری در عین اهمیت متفاوت هستند؛ دوره اول بیشتر کارهای آکادمیک و نگاه فلسفی دارند که آن را در مواجهه با مارکسیسم و مکاتب دیگر می بینیم و بیشتر هدف ایشان هم نقد این مکاتب و هم تبیین این اندیشه و بیان اصول فلسفه اسلامی است. اما در دوره دوم تلاش می کنند مباحثی را در حوزه های گسترده ای از کلام جدید مطرح کنند.

وی به ویژگی های علمی شهید مطهری اشاره کرد و افزود: استاد یک نوع انصاف علمی خاصی داشت و شاید مهمترین ویژگی شهید مطهری روش ایشان باشد که من اسم آن را "روش انتقادی" می گذارم؛ روش انتقادی نه به معنای منفی بلکه به معنی یک نوع برخورد منطقی با آراءو اندیشه ها است و مبتنی بر نقد منصفانه است که مزایا و معایب یک نظر را لحاظ کرده و از  برخورد احساسی و ایدئولوژیک با اندیشه ها پرهیز می کنند که این روشی است که همواره ما نیازمند آن هستیم.

* مبارزه با خرافات در مباحث سنتی از امتیازات خاص شهید مطهری است

این استاد دانشگاه یادآور شد: شهید مطهری ابتدا تلاش می کند خوب آرای اندیشمندان را بفهمد و بعد با نگاه انتقادی هم محسنات و هم معایب اندیشه ها را بیان کند. در دوره ای شهید این کارها را انجام داده که ترجمه و یا حداقل ترجمه خوبی از اندیشه ها وجود نداشت اما او با ابتکار خود مباحث را متوجه شده و حداکثر استفاده را از منابع موجود در آن زمان می برد. این روش یک نوع آزاداندیشی را نشان می دهد که انسان ولو یک شخصیت دینی و روحانی است اما در برخورد با اندیشه های دیگران از چارچوب انصاف و منطق خارج نمی شود و این مسئله باید ویژگی مهمم روشنفکری دینی باشد.

* شهید مطهری تنها نگاه انتقادی نداشت

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تأکید کرد: استاد مطهری تنها نگاه انتقادی به مباحث جدید نداشتند بلکه به مباحث سنتی توجه کرده و به شدت در برابر مطالب خرافی موضع می گرفتند که مباحث ایشان در مورد عاشورا و خرافاتی که وارد آن شده، گواه این مسئله است.

حجت الاسلام قائمی نیا افزود: جامعه هرچقدر دینی شود خرافات هم جدی تر می شود و این مسئله ای است که امروز باید مورد توجه مسئولان فرهنگی و صاحب نظران ما باشد. شهید مطهری به مانند تیر دولبه عمل می کردند یعنی هم مباحث جدید را پیرایش و پالایش کرده و هم در پی زدودن اندیشه های دینی از خرافه بودند که این از امتیازات روشنفکران بزرگ است.

* راهکارهای تبیین اندیشه های شهید مطهری

وی تبیین و اجرایی شدن اندیشه های دینی شهید مطهری را نیازمند سازوکارهایی دانست و گفت: دعوت به تأمل و اندیشیدن و ارزیابی وضعیت موجود با توجه به آن اندیشه ها می تواند زمینه تحقق اندیشه های دینی شهید مطهری در جامعه باشد.

قائمی نیا افزود: جامعه دینی همواره نیازمند ارزیابی خویش است و باید ببیند آیا به دین و اهداف الهی نزدیکی دارد یا خیر.  این مسئله نیازمند تلاش زیاد است و نمی شود با آن برخورد کلیشه ای کرد یعنی علاوه بر انتشار آثار شهید مطهری و توجه به آن در نظام آموزشی باید این اندیشه های دینی در مقام عمل نیز نمود داشته باشد و مکانیزمی می خواهد که مرتب جامعه بر اساس آن اصول، خود را مورد ارزیابی قرار دهد و شعارگونه با آن نمی توان برخورد کرد.