شناخت ویژگی ­های اخلاقی آیت ­الله العظمی بروجردی ، چراغی پر نور فراروی كسانی است كه سلوك در مسیر أولیاء الله را تنها راه هدایت و سعادت خود می دانند:

1 . اخلاص:

آیت ­الله العظمی بروجردی خدا را با تمام وجود باور كرده بود، هر وقت سخن از خدمات ایشان به میان می آمد می ­فرمودند: اخلص العمل فان الناقد بصیر[1] عمل خود را خالص كن زیرا بازرس عمل بسیار بیناست.

2 . اشتیاق به دانش و معرفت :

ایشان تا آخر عمر لحظه ­ای دست از كسب علم[2]   و معرفت برنداشت. در سال­های پایانی عمر ، چون دوران جوانی، شب­های بسیاری تا صبح غرق در مطالعه بود . ایشان فرموده بود كه : «من از مطالعات علمی خسته نمی ­شوم ، بلكه هر گاه از كارهای دیگر خسته می­شوم ، با مطالعات علمی خستگی خود را رفع می­كنم .»[3] 

3. روح سماحت و بزرگواری :

حضرت علی (علیه السلام) درحدیث شریفی می ­فرماید : « آلة الریاسة سعة الصدر»[4] ابزار ریاست و مدیریت سعه^ء صدر [و دوری از تنگ نظری] است .

از مطالبی كه در زندگی ایشان بسیار قابل توجه است، روح سماحت و بزرگواری آن زعیم بزرگوار است . او در عین قدرت و توانایی، تملك نفس نشان داده، بی مهری­های مخالفان خود را با شرح صدر شگفت انگیزی نادیده می گرفت و از لغزش­های آنان صرف نظر می كرد و این خود یكی از عوامل بسیار مهم در سازمان یافتن ریاست كامل و بلامنازع برای او بود.[5] 

4 . عزت نفس:

آیت ­الله بروجردی خود را وقف عزَت اسلام و مسلمین كرده بود و در این راه از هیچ امری دریغ نكرد. او در تمام عمر عزت نفس خود را حفظ كرد و هیچ گاه دست كمك و یاری به سوی كسی دراز نكرد و تنها پناهگاهش خدا بود.

5. اهتمام به شوكت اسلام :

در آخرین روزهای عمرشان وقتی خبر دادند پرفسور موریس متخصص قلب ، از پاریس برای معالجه ایشان به قم آمده است . ایشان را به حضور نپذیرفتند و از همراهان خواستند اتاق را مرتب كنند و شانه­ای به ایشان بدهند تا محاسن خود را مرتب كند و وقتی به ایشان عرض كردند ، اشكالی ندارد ، چون حال شما خیلی خوب نیست !! فرمود : « من امروز پیشوای مسلمین هستم ، نباید در مقابل یك بیگانه به این حال باشم.»[6] 

6. مبارزه با عوام زد گی :

در مسائل مربوط به عزاداری امام حسین(ع) كه گاه آلوده با كارهای خلاف می­شد و بعضی حاضر نیستند تذكر لازم را به این افراد بدهند، آن مرد بزرگ ، وظیفه خود را انجام می­داد ، و از هیچ چیز باك نداشت.[7]  . 

ایمان قوی به رابطه دین و سیاست:

آیت ­الله بروجردی گر چه به خاطر حوادث دردناك مشروطیت كه سیاست­ بازان عامل دست اجانب، سر رشته كار را از دست روحانیت خارج ساختند و بر كیان مسلمین ایران ضربه زدند، نسبت به بسیاری از حركت­های سیاسی بدبین بود، ولى این امر در نگرش كلی او نسبت به مسائل سیاسی و حكومت اسلامی تأثیری نداشت به همین جهت با استفاده از مقام ولایت فقیه، كارهایى انجام می­داد كه گاه در نظر افراد عادی عجیب به نظر می­رسید![8]  

8 . كظم غیظ:

آیت ­الله بروجردی وقتی مصلحت اسلام و دین به میان می­آمد، اگر خطایی می­ دید به شدت عصبانی می­شد. اما در امور دنیایی با خود عهد كرده بود، اگر عصبانی شود یك سال تمام روزه بگیرد و یك بار كه عصبانی شد، یك سال تمام (به غیر از روزهای حرام) روزه گرفت.[9] 

9. آرزوی شهادت:

آن آیت الهی تا دقایق پایانی عمر در اشتیاق شهادت بود . مرحوم آیت ­الله العظمی گلپایگانی(رحمه الله) می ­فرمودند :

«مرحوم آیت ­الله بروجردی بسیار اظهار تأسف می­كردند ، به سبب این كه با فراهم شدن زمینه شهادت این فیض بزرگ را درك نكردند و به مقام شهادت نایل نشدند .»[10] 

10. توسل وسیع و عمیق :

از حالات ایشان ، شدت توجه به خاندان پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است. منزل ایشان در بروجرد مركز اقامه عزا و سوگواری حضرت سید الشهداء (علیه السلام) بود و دسته ­های سینه ­زن و زنجیرزن در آن بیت شریف به عزاداری­ پر شور می­ پرداختند.

آیت الله مفتح (ره) از قول مرحوم آیت الله كمالوند نقل می كند: یك بار چشم ایشان بسیار درد می كرد، به طوری كه نیاز به عینك پیدا كردند. از قضا آن ایام متقارن با ایام محرم بود و دسته های سینه زنی و زنجیرزنی آغشته به گل به منزل ایشان می آمدند. ایشان دستور دادند كه قدری از گلی را كه عزاداران حسین به سر خود می مالند، برای ایشان بیاورند. ایشان تیمنا مقداری از آن گل ها را برداشتند و به چشم خود مالیدند. چشمان ایشان شفا پیدا كرد، به طوری كه تا آخر عمر هم بی نیاز از عینك بودند و كتاب های خط ریز را هم به خوبی مطالعه می كردند.[11] 

در دوران اقامتشان در شهر مقدس قم نیز همواره توسل به خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) را ادامه می ­دادند. به زیارت مرقد مطهر فاطمه معصومه، (علیها السلام) ، اهتمامی شدید داشتند و در تفخیم و تعظیم شأن والای آن بانوی معظمه، بسیار كوشا و جدی بودند.[12] 

11. در اوج معرفت :

روزی جمعی به دیدار ایشان آمده بودند؛ یكی با صدای بلند گفت : برای سلامتی امام زمان (عج) و آیت الله بروجردی صلوات . ایشان ناراحت شدند و گفتند : « این شخص را از اینجا بیرون كنید ! چرا اسم مرا در كنار نام مبارك امام زمان (عج) قرار می دهد؟[13]

سالی كه پادشاه عربستان به تهران آمده بود، ضمن ارسال هدایایی از ایشان درخواست ملاقات كرده بود. آیت ­الله بروجردی این پیشنهاد را نپذیرفتند و در جواب اطرافیان گفته بودند: « این شخص اگر به قم بیاید و به زیارت حضرت معصومه (س) نرود ، توهین به آن حضرت خواهد شد و من چنین امری را به هیچ وجه تـحمل نمی­كنم .[14] 

12. دقت در صرف بیت المال :

آن حضرت با آن كه در سخاوت و بلندی طبع بی نظیر بود ، در صرف بیت المال، دقتی ما فوق تصور داشت.

آیت ­الله سید مرتضی مبرقعی در این باره می­گوید :

آیت ­الله بروجردی ، به تمام معنا آقا بود، طبع بسیار بلندی داشت و بزرگ منش بود ... نسبت به آقایان احتیاط را در جانب نیازمند و محتاج، مراعات می­كرد. با این حال، در اداره زندگی و مصارف شخصی، از صرف بیت المال پرهیز می­كرد. فقط از پول بیت المال، در بیرونی برای مراجعین یك چای می ­دادند. ...[15]  

13 . روشن بینی:

متفكر شهید ، استاد مطهری در این باره می ­نویسد : «یكی از مزایای برجسته معظم ­له كه نماینده طرز تفكر روشن وی بود ، علاقه ­مندی وی به تأسیس دبستان­ها و دبیرستان­های جدید تحت نظر سرپرستان متدین بود كه دانش آموزان را هم علم بیاموزند و هم دین . معظم ­له دیانت مردم را در بی­خبری و بی ­اطلاعی و بی ­سوادی جستجو نمی ­كرد ، بلكه معتقد بود كه اگر مردم عالم شوند و دین هم به طور صحیح و معقول به آنها تعلیم گردد ، هم دانا خواهند شد و هم متدین . آن مقداری كه من اطلاع دارم ، مبالغ زیادی از وجوه و سهم امام را اجازه داد كه صرف تأسیس بعضی از دبیرستان­ها شود.[16] 

14. ادب ویژه و برجسته :

از مزایای بزرگ انسان ادب است كه از عوامل سعادت و موفقیت به شمار می رود. حضرت آیت الله بروجردی در این زمینه نیز سرآمد بود. ادب ایشان در زندگی پر افتخار آن بزرگوار ، زبانزد آشنایان و معاشران و شاگردان اوست.[17] 

15. تنفر از تملق گویی :

از خطرات عظیمی كه حاكمان و زعما و رهبران دینی را تهدید می كند، میدان دادن به تملق گویان و چاپلوسان است. مرحوم آیت الله بروجردی با درایت خاص خود اهمیت این موضوع خطرناك را دریافته بود. از این رو از چنین اشخاصی متنفر و بیزار بودند و تنفر خود را هم به شدت اظها می­كرد.[18]