شكست طرحهاى براندازى نظام جمهورى اسلامى با استفاده از محاصر اقتصادى و سیاسى كه از سوى آمریكا در جهان پیگیرى مى‏شد و شكست این كشور در عملیات صحراى طبس پس از اشغال لانه جاسوسى آمریكا[1]، و ناكامى در تجزیه كردستان، هیئت حاكمه این كشور را در سال 1359 به سمت تجرب راه حلّ نظامى تمام عیار سوق مى‏داد. شرایط آن روز جهان موازنه قدرت بین شرق و غرب بود كه مانع از اقدام یكجانبه آمریكا مى‏گردید. از سوى دیگر افكار عمومى جهانیان كه با فعالیتهاى امام خمینى در فرانسه و حوادث پس از انقلاب، با مسائل ایران و مظلومیت و حقانیت این ملت آشنا شده بود، نوعى همدلى با مردم ایران داشت و از این جهت شرایط براى توجیه لشكركشى مستقیم آمریكا فراهم نبود و شرایط سیاسى و وضعیت متزلزل رژِیمهاى حاكم بر حاشیه خلیج فارس نیز اجازه چنین اقدامى را نمى‏داد. انتخاب عراق به عنوان آغازگر جنگ، انتخابى بسیار حسابشده بود. این كشور متحد شوروى و بلوك شرق شناخته مى‏شد و درگیر شدن عراق با ایران بطور طبیعى شوروى[2] و كمونیستها [3]را در حمایت از صدام در كنار آمریكا و اروپا قرار مى‏داد و تنشهاى احتمالى را منتفى مى‏ساخت. عراق دومین كشور از لحاظ نیرو و تجهیزات نظامى در منطقه، و كشورى نفت خیز بود و در صورت لزوم مى‏توانست تا مدتها با ثروت ملى خود و كمك دولتهاى مرتجع عربى بدون تحمیل هزینه‏اى مستقیم بر آمریكا و بدون نیاز به حضور سربازان آمریكایى و اروپایى جنگ علیه ایران را اداره كند، هر چند كه در پیش‏بینى‏هاى اوّلیه آمریكا و صدام جنگ دراز مدت مطرح نبود و قرار بر این بود كه در روزهاى اوّلى هجوم عراق، تكلیف ایران و انقلاب یكسره شود.

روحیه قدرت‏طلبى صدام و خصومتهاى مرزى گذشت دو كشور نیز شرایطى ایده‏آل براى آمریكا پدید مى‏آورد تا به صدام براى تجاوز و اشغال نظامى ایران چراغ سبز داده و فرمان عملیات صادر كنند. اگر در سالهاى نبرد، دنیا دلایل و اسناد ارائه شده از سوى ایران را بر اثبات این مدعا كه آمریكا همسو با اروپا و شوروى عامل اصلى جنگ بوده‏اند، نمى‏پذیرفت؛ بعدها در جریان جنگ نفت كه آمریكا رو در روى صدام قرار گرفت، اعترافات و اسناد منتشر شده پرده‏ها را بالا زد و حقایق كتمان شده را آشكار ساخت.

به هر حال ارتش عراق در روز 31 شهریور 1359 تجاوز گسترد نظامى خویش را در طول 1280 كیلومتر مرز مشترك از شمالى‏ترین نقط مرز مشترك با ایران تا بندر خرمشهر و آبادان در جنوب ایران آغاز كرد. همزمان هواپیماهاى نظامى عراق فرودگاه تهران و مناطق دیگر را (در ساعت 2 بعد از ظهر آن روز) بمباران كردند. ماشین جنگى صدام كه از مدتها قبل به كمك دولت فرانسه و كارتلهاى اسلحه‏سازى آمریكایى و انگلیسى و تجهیزات نظامى روسیه آماده این تجاوز شده بود به سرعت كیلومترها در خاك ایران پیشروى كرد و مناطقى وسیع از پنج استان ایران را اشغال كرد. مقاومتهاى جانانه مرزنشینان در مراحل اوّلیه جنگ به علت عدم اطلاع و آمادگى قبلى و نداشتن تجهیزات و نیروى نظمى با قساوت بعثیها در هم شكسته شد. شهرها و روستاهاى موجود در مناطق اشغالى به سرعت تخريب و به تلّى از خاك بدل شدند و صدها هزار تن از خانه و كاشانه خود آواره گردیدند...

پخش خبر آغاز جنگ عراق علیه ایران با همه اهمیتش با سكوت مرگبار تمامى مجامع بین‏المللى و قدرتهاى مطرح جهان همراه بود. این سكوت معنى دار، و خصومت كینه توزان همان قدرتها با جمهورى اسلامى ایران، و واقعیتهاى موجود در داخل كشور، و توان گسترده نظامى بكار گرفته شده از سوى بعثیها، شرایطى بس دشوار براى تصمیم‏گیرى پدید مى‏آورد. ایران در مقابل عمل انجام شده قرار گرفته بود و دو راه بیشتر در پیش روى نبود: یا تصمیم به مقاومت در جنگى نابرابر با ابعاد و دورنمایى به حسب ظاهر تیره و مبهم و یا تسلیم شدن در برابر خواستهاى آمریكا و پناه بردن به او براى واداشتن صدام به عقب نشینى، و در نهایت دست كشیدن از انقلاب و اسلام.

اما این شرایط با همه دشواریهایش كوچكتر از آن بودند كه امام خمینى را در تشخیص وظیفه دچار دغدغه و تردید سازند. او به «كم من فئة قلیلة غلبت فئة كثیرة باذن الله، و الله مع الصابرین» [4] ایمان شهودى داشت و مقامات معنوى «فناى فى الله» را سالها قبل از آنكه زمام هدایت امّت را بدست گیرد طى كرده بود. او «اسفار اربعه» هجرت انسانهاى كامل را، از لحاظ نظرى چندین دوره تدریس كرده بود و در عمل نیز خود، این سفرها را بكمال پیموده بود. امام خمینى احكام جهاد و دفاع را در متن رسال عملیه خویش به‏عنوان تكالیف تخطى‏ناپذیر الهى آورده بود. اگر كسى با گذشته زندگى وسیر تكامل شخصیت امام آشنایى داشته باشد از قبل میتواند حدس بزند كه او كدام مسیر را در این دوراهى و با چه دورنمایى انتخاب خواهد كرد.

نخستین واكنش هاى امام خمینى و اوّلین پیام ها و سخنرانی هاى او در رابطه با تجاوز ارتش عراق از لحاظ شناخت شخصیت وى و نوع فرماندهى او بسیار جالب توجه است كه در اینجا مجال بازگویى ظرافتها و ویژگیهاى آن نیست. امام بى‏درنگ فرمان مقاومت صادر كرد. در اوّلین تحلیل هایش طى سخنانى آمریكا را عامل اصلى جنگ و حامى و تحریك كننده صدام خواند. و با صراحت به مردم اطمینان داد كه اگر براى خدا به دفع تجاوز دشمن به عنوان یك تكلیف شرعى بپاخیزید شكست دشمن قطعى است هر چند كه همه عوامل ظاهرى خلاف آن را ثابت كنند. فرداى روز نخست تجاوز عراق، امام خمینى طى پیامى به ملت ایران خطوط اصلى نحو ادار امور جنگ و امور كشور در شرایط جنگى را در هفت بند كوتاه ولى بسیار دقیق وجامع ترسیم نمود و متعاقب آن طى چند پیام به ملت و ارتش عراق اتمام حجت كرد  و از آن پس نظارت و هدایت امر دشوار دفاع طولانى و 8 ساله ملت را با مدیریتى كم نظیر آغاز كرد.

در اوّلین روزهاى جنگ، دهها هزار تن از نیروهاى مردمى و داوطلب با پیامهاى امام خمینى براى كمك به نیروهاى نظامى عازم جبهه‏ها شدند و در نخستین مرحله، پيشروى دشمن با جانبازى رزمندگان اسلام متوقف گردید. نبرد، بسیار نابرابر و باور نكردنى بود. امام خمینى مثل همیشه تكیه‏گاهش خدا و مردم خداجو بود. او با یك سلسله سخنرانیها و پیامهاى متوالى مردم را آماده نبردى سخت و طولانى مدت كرد. حضرت امام بر طبق آیات قرآنى معتقد به وجوب دفاع تا رفع تجاوز و تنبیه متجاوز بود. او چند روز پس از شروع به جنگ خطاب به سفراى كشورهاى اسلامى مقیم ایران فرمود: «ما مدافع اسلام هستیم و مدافع اسلام با جان و مال و عزیزان خودش دفاع مى‏كند و هرگز نخواهد نشست.» «4» امام در این دیدار و همچنین با نوشتن نام‏ها و پیام‏هایى به سران كشورهاى اسلامى از آنان خواست، حتى اگر آنان صدام بى‏دین را مسلمان مى‏انگارند به حكم آى قرآن گردن نهند كه بر طبق آن طوایف و ممالك اسلامى باید با كشور یاغى و متجاوز تا مرحله بازگشت به حكم خدا و ترك تجاوز به مقاتله برخیزند[5]