مرحوم آخوند در فصل اول به این شكل وارد بحث شد كه فرمود «و الحدوث یطلق
علی معنیین» و نفرمود حدوث بر دو قسم است. ما گفتیم این صحیح نیست
[1]و حق
این است كه حدوث و قدم زمانی و ذاتی را دو قسم از یك امر به حساب بیاوریم
[2].
در این صورت جامع مشترك در باب حدوث «مسبوقیت وجود شی ء به عدمش»
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 722
است و در باب قدم «مسبوق نبودن وجود شی ء به عدمش» . آنوقت حدوث زمانی
یعنی مسبوق بودن وجود شی ء به عدم زمانی شی ء، و حدوث ذاتی یعنی مسبوق
بودن وجود شی ء به عدمی كه غیر از عدم زمانی است كه فعلا اسمش را می گذاریم
عدم ذاتی. قهرا قدم ذاتی یعنی مسبوق نبودن وجود شی ء به عدمش، البته از این باب
كه اصلا عدم ندارد، نه اینكه عدمی دارد ولی آن عدم، سابق بر وجودش نیست.
[1] - . این مطلب در این فصل بهتر روشن می شود.
[2] - . البته نمی خواهیم بگوییم اشكالاتی كه در این صورت مطرح می شود جواب داده شده است.