مرحوم آخوند حدوث و قدم ذاتی را هم به نحو دیگری تعریف كرده اند. فرموده:
حدوث ذاتی آن است كه وجود شی ء بذاته نباشد و قدم ذاتی آن است كه وجود
شی ء مستند به ذات خودش باشد. اگر این طور تعریف كنیم اصلا مفهوم سبق و
لحوق را در تعریف حادث و قدیم اخذ نكرده ایم، بلكه این، اصطلاح جداگانه ای
می شود.
پس در باب حادث و قدیم زمانی سبق و لحوق را آوردیم و گفتیم حادث
زمانی آن است كه عدمش بر وجودش تقدم دارد و قدیم زمانی آن است كه عدمش
سبق بر وجودش ندارد، یا به تعبیر مرحوم آخوند: قدیم زمانی آن چیزی است كه
برای وجودش اول نیست. پس بالاخره در اینجا مفهوم اول و آخر و امثال اینها اخذ
شده. اما در حادث و قدیم ذاتی اصلا ایشان سبق و لحوق را كنار گذاشته اند
[1].
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 719
[1] - . سؤال: لازمه چنین تعریفی برای حدوث و قدم ذاتی، سبق و لحوق است.
استاد: تعریف را با لازم اشتباه نكنید. ما الان می گوییم: اینجا در تعریف حدوث و قدم ذاتی، مفهوم
سبق و لحوق اخذ نشده. توضیح اینكه: در اینجا می گوییم: بودن وجود شی ء، مستند به ذات، معنی قدم ذاتی است و بودن وجود شی ء، مستند به غیر، معنی حدوث ذاتی است. تا اینجا تعریف حدوث و قدم ذاتی را بیان كرده ایم. بعد می گوییم: هر امری كه وجودش مستند به ذات باشد وجودش مسبوق به غیر عدم نیست و هر امری كه وجودش مستند به غیر باشد وجودش مسبوق به غیر هم هست. این، حرف درستی است، اما آن كه وجودش مستند به غیر است دو حیثیت دارد: یكی اینكه وجودش مستند به غیر و معلول غیر است، و دیگر اینكه وجودش مسبوق به غیر است. حال معنی حدوث كدام یك از این دو مفهوم است؟ درست است كه این دو مصداقا یكی است، اما ما نمی خواهیم چیزی را به حمل شایع بیان كنیم، بلكه می خواهیم تعریف را كه به حمل اوّلی ذاتی است بیان كنیم. در مقام تعریف باید مشخص باشد كه معنی حدوث ذاتی آیا مستند به غیر بودن است، یا مسبوق به غیر بودن، گو اینكه هر مستند به غیری، مسبوق به غیر هم هست و هر مسبوق به غیری، مستند به غیر هم هست.