در باب حدوث و قدم اول باید ببینیم تعریف این دو چیست، و بعد باید بپردازیم به
اقسام
[1]حدوث و قدم.
معمولا حدوث را این گونه تعریف می كنند: بودن وجود شی ء بعد از عدمش
(كون وجود الشی ء بعد عدمه) ؛ به تعبیر دیگر: مسبوقیة وجود الشی ء بعدمه؛ یعنی اگر
چیزی وجود داشته باشد و عدم هم داشته باشد و عدمش سابق بر وجودش باشد به
آن می گوییم: حادث. پس اگر میان وجود و عدم شی ء رابطه سبق و لحوق باشد به
این صورت كه عدمش تقدم بر وجودش داشته باشد، این به معنای حدوث است
[2].
حال، تعریف قِدم كه نقطه مقابل حدوث است چیست؟ قدم یعنی مسبوق نبودن
وجود شی ء به عدمش؛ یعنی وجود شی ءْ متأخر از عدمش نباشد و عدمش تقدم بر
وجودش نداشته باشد.
اگر چنین تعریف جامعی برای حدوث و قدم بیان كنیم
[3]آنوقت می توانیم
تقسیم كنیم و بگوییم: چند جور حدوث داریم: حدوث زمانی و در مقابلش قدم
زمانی، حدوث ذاتی و در مقابلش قدم ذاتی، و نیز اگر حرف میرداماد را قبول كنیم:
حدوث دهری و در مقابلش قدم دهری.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 713
[1] - . اینكه باید در اینجا تعبیر «اقسام» را به كار ببریم یا تعبیر «معانی» ، مطلبی است كه بعدا روی آن بحث
می كنیم.
[2] - . بعدا خواهیم گفت كه تعریفی كه ما بیان می كنیم، به دلایلی با تعاریفی كه در اینجا شده فرق می كند.
[3] - . البته ممكن است بعدا دچار اشكالاتی شویم كه باید ببینیم می توانیم آنها را رفع كنیم یا نه.