بحث ما درباره این بود كه «لا یتقدم علی ذات الزمان و الحركة شی ء الاّ الباری» .
گفتیم كه در واقع روح این بحث این است كه زمان چه از نظر ابتدا و چه از نظر انتها
- ولی فعلاً بحث مربوط به ابتداست- غیرمتناهی است یعنی زمان یك ابتدا ندارد،
منتها در اینجا تحت این عنوان ذكر كرده اند كه «لایتقدم علی الزمان الاّ الباری» و سرّ
اینكه تحت این عنوان ذكر شده است این است كه در واقع می خواهند آن نظریه
متكلمین را رد كنند كه متكلمین در باب حدوث زمانی عالم- به همین معنا كه
خودشان قائل هستند یعنی زمان و زمانیات ابتدا دارد- می خواهند امری غیر از
ذات باری متقدم بر زمان قائل باشند كه آن امر همان عدم عالم است یا گاهی
امتدادی موهوم فرض می كنند. اینها هم در این فصل آن نظریه را رد می كنند و به
همین جهت است كه مطلب را تحت این عنوان ذكر كرده اند.
در جلسه پیش عرض كردیم كه در اینجا مطلبی بالاتر و بیشتر از آنچه كه
متكلمین گفته اند هست و باید ببینیم آن مطلب چیست. فصل بعد از این فصل تحت
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 116
عنوان «ربط حادث به قدیم» است كه تا اندازه ای از این موضوع خارج می شویم
ولی دو فصلی كه بعد از آن فصل می آید كاملاً مربوط به این مطلب است و در آنجا كه
مخصوصا احتجاجات كسانی را كه برای زمان ابتدا قائل هستند نقل و رد می كنند
وارد بحث می شویم. پس فعلاً بحث به سخن متكلمین محدود است و در این حد
تقریبا جوابش هم تا حد زیادی سهل و آسان و ساده است.