حال بیاییم سراغ همان عبادتی كه برای بهشت یا از ترس جهنم است. آیا واقعا این عبادت، بی ارزش است؟ همان طور كه گفته اند این یك شكم پرستی بزرگ است؟ یك دامن پرستی بزرگ است؟ یك طمع بزرگ است و صد درجه از دنیاپرستی بدتر است؟ نه، كوبیدن آن به این شكل درست نیست. شك ندارد كه عبادت برای بهشت و عبادت از ترس جهنم، ارزش آن عبادتهایی راكه گفتیم ندارد، ولی بی ارزش هم نیست و برای یك عده مردم یك درجه عالی است. چون فرق است میان اینكه یك كاری را انسان بكند مستقیم برای یك طمعی [و اینكه در انجام آن كار، خدا را واسطه قرار دهد. ] مثل اینكه انسان یك وقت مستقیم می رود دنبال پول؛ این، صددرصد پول پرستی است. و یك وقت پول می خواهد اما همین پول را از خدا می خواهد، می رود پیش خدا و این پول را از او طلب می كند. این خیلی فرق می كند كه یك كسی اصلاً رابطه اش را با خدا قطع می كند، مستقیم می رود دنبال پول و یك كس دیگر راهش را این طور انتخاب می كند، می گوید خدای ما یك دستورهایی دارد، من مطابق دستور او عمل می كنم و از او می خواهم كه به من پول بدهد. باز این خودش یك درجه پرستش خداست، رفتن پیش خداست، ولو رفتن پیش خدا برای پول است ولی با نرفتن پیش خدا تفاوت می كند. رفتن پیش خدا برای خدا البته ارزش بسیار عالی دارد. رفتن پیش خدا برای یك چیزی و چیزی از او خواستن، باز هم رفتن پیش اوست، بازهم تا حدی قلب انسان روشن می شود، انسان صفایی پیدا می كند، از غیر خدا غفلت می كند و متوجه او می شود. این قطعا خودش یك درجه ای از پرستش است ولو درجه ضعیفی باشد. بنابراین، این عبادتها را هم صددرصد نمی شود نفی كرد، و بلكه چون همه مردمدر درجه بالا نیستند، اكثر مردم را اگر ما بخواهیم تربیت كنیم به طوری كه نظام زندگی دنیاشان درست شود و به خدا هم نزدیك شده باشند، از همین راه باید وارد شویم و یا لااقل افراد را در ابتدا از این راه باید وارد كرد و بعد بالاتر برد؛ و علت اینكه در قرآن به امور مادی، زیاد عنایت شده است همین است. البته در قرآن «رِضْوانٌ مِنَ اَللّهِ أَكْبَرُ» هم هست. وقتی كه ذكر می كند: جَنّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهارُ *بهشتها و باغهایی كه در پایین آن باغها نهرها جاری است، بعد می گوید: وَ رِضْوانٌ مِنَ اَللّهِ أَكْبَرُ [1]و كمی خشنودی خدا، از همه اینها بالاتر و بزرگتر است؛ یعنی آن كسی كه می خواهد خدا را به خاطر خشنودی اش عبادت كند، او چیز دیگری است. ولی مشتری «رِضْوانٌ مِنَ اَللّهِ أَكْبَرُ» طبعا همه مردم نیستند، بلكه نصف مردم هم نیستند؛ یك اقلیت مترقی مشتری آن هستند. برای اكثریت مردم، راه عملی همین است كه از بهشتهایی كه در آنها [لذات ] جسمانی است سخن به میان آید. البته قرآن كه از این بهشتها سخن گفته، نه فقط برای این است كه مردم تربیت شوند. قرآن خودش می گوید هرگز در كلام ما باطل و دروغ (ولو دروغ مصلحتی) نیامده- العیاذ باللّه- كه كسی خیال كند (و بعضی اشخاص گفته اند) قرآن كه اینها را گفته، خواسته مردم را وادار به كار نیك كند، هدف خوب دارد و برای هدف خوب هرگونه حرفی را می شود زد. لا یَأْتِیهِ اَلْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ [2]. محال است در سخن خدا یك دروغ و یك باطل بیاید، ولو آنكه خیال بكنی كه آن دروغ و باطل برای یك مصلحت اجتماعی است. نه، [سخن قرآن درباره لذات جسمانی بهشت ] حقیقتی است. اصلاً اكثر مردم از این حد جسمانیت و شهوات جسمانی بالاتر نمی روند و به همین جهت، نشئه شان چنین نشئه ای است. آنهایی كه بالاتر می روند، می روند در نشئه بالاتر از بهشت جسمانی.

---