1. ارزش تعلیم و تربیت برای یك اجتماع و در یك فرهنگ و
برای یك مكتب و اینكه تعلیم و تربیت یكی از- به اصطلاح-
نهادهای اجتماعی است و اینكه ملتها از نظر استعداد طبیعی چندان
تفاوتی ندارند، تفاوتشان در این است كه بعضی ملتها به صورت ماده ی
خام باقی مانده اند و یا به صورت بدی ساخته شده اند و بعضی ملتهای
دیگر خوب ساخته شده اند. هرگاه سیستم تعلیم و تربیت قومی
براساس صحیحی قرار گرفت، آن ملت ترقی می كند. رجوع شود به
ورقه های «تعلیم و تربیت اسلامی» سخنرانیهای خرمشهر، ایضاً
مقدمه ی كتاب تعلیم و تربیت در جهان امروز.
2. اصل آموزش در اسلام. رجوع شود به سخنرانی «فریضه ی
علم» و ورقه های «تعلیم و تربیت اسلامی» (خرمشهر) و اینكه
ایمانهای اسلام براساس شناخت است نه اعتقاد محض، و اسلام برای
شناخت خدا، كتاب خلقت و برای شناخت رسول، قرآن و برای
شناخت معاد، انسان و برای شناخت امامت، تاریخ و اجتماع را برای
مطالعه معرفی و پیشنهاد كرده است.
جلد دوم . ج2، ص: 190
3. نظام تعلیم و تربیت اسلامی آیا نظام طبقاتی است یا
غیرطبقاتی؟ و آیا مساوات اسلامی شامل تعلیم و تربیت هم می شود
یا خیر؟ رجوع شود به تاریخ تمدن ویل دورانت و غیره راجع به نظام
طبقاتی هند، ایران، یونان، روم و تربیتهای طبقاتی آنها و همچنین
نظام اجتماعی انگلستان. ایضاً رجوع شود به اوایل كتاب در تربیت
برتراند راسل راجع به تربیت اشرافی و خواجگی و اریستوكراسی.
4. آیا تعلیم و تربیت یك جنسی است یا دوجنسی؟ اولاً آیا این
تنها پسران هستند كه حق تعلیم و تربیت دارند، خصوصاً تعلیم؟ و
ثانیاً آیا یك نوع تعلیم و یك نوع اخلاق و یك نوع تربیت برای آنها
تجویز می شود یا دو نوع؟ رجوع شود به ورقه های «اخلاق و تربیت
زن» سخنرانی تابستان سال 48 در مشهد.