سوره ی بقره، آیه ی 262- 266:
ألَّذینَ یُنْفِقونَ أمْوالَهُمْ فی سَبیلِ اللّهِ ثُمَّ لا یُتْبِعونَ ما أنْفَقوا مَنّاً وَ لا أذیً
لَهُمْ أجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنونَ. قَوْلٌ
مَعْروفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَیْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ یَتْبَعُها أذیً وَاللّهُ غَنِیٌّ حَلیمٌ. یا أیُّهَا
الَّذینَ امَنوا لا تُبْطِلوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأذی كَالَّذی یُنْفِقُ مالَهُ
رِئاءَ النّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْیَومِ الْاخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ
تُرابٌ فَأصابَهُ وابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْداً لا یَقْدِرونَ عَلی شَیْ ءٍ مِمّا كَسَبوا
وَاللّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرینَ. وَ مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقونَ أمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ
مَرْضاتِ اللّهِ وَ تَثْبیتاً مِنْ أنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أصابَها وابِلٌ
فَاتَتْ اُكُلَها ضِعْفَیْنِ فَإنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللّهُ بِما تَعْمَلونَ بَصیرٌ. أیَوَدُّ أحَدُكُمْ أنْ تَكونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخیلٍ وَ أعْنابٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا
الْأنْهارُ لَهُ فیها مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ وَ أصابَهُ الْكِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفاءُ
فَأصابَها إعْصارٌ فیهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ كَذلِكَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَكُمُ الْایاتِ
لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرونَ. جلد یك . ج1، ص: 428
در اینجا قرآن به یك موضوع مهم اجتماعی اشاره كرده و آن
موضوع وقوع جرمها و جنایتها و قتلها و حتی انقلابات بنیان كن است.
ما همیشه عادت كرده ایم كه از حسادت و كینه مذمت كنیم به اعتبار
اینكه «رذیلت» است. فقط خواسته ایم تحت عنوان قبح ذاتی عقلی با
حسادت و كینه مبارزه كنیم، هیچ فكر نكرده ایم كه این حسادتها و
كینه ها معلول چه عواملی است. باید علل و عوامل آن را از بین برد.
مردم متمكن نباید در رفتار و در انفاق خود طوری عمل كنند كه طرف
تحقیر شود، حس حسادت و كینه و انتقام او را تحریك كنند، نباید در او
آزار روحی ایجاد كنند و روحش را بفشارند، به وسیله ی منت و تحقیر
نباید بر تن او بیفزایند و از جانش و شخصیتش و غرور و مناعتش و
كرامتش بكاهند.
فاصله ی طبقاتی آن قدر منشأ بروز این بیماریها و خطرهای
اجتماعی نمی شود، بلكه به رخ كشیدن ها و مصداق
«فَخَرَجَ عَلی قَوْمِهِ فی
زینَتِهِ» شدن ها منشأ بیداری آرزوها و تمنیات می گردد.
در سیره ی اولیاء دین می خوانیم كه آنها مثل این بود كه از فقرا منت
می كشیدند. در (نهج البلاغه) وصیت معروف به امام حسن می فرماید:
و اعلم ان امامك طریقاً ذا مسافة بعیدة و مشقة شدیدة و انه لا
غنی بك فیه عن حسن الارتیاد و قدر بلاغك من الزاد مع خفة
الظهر، فلا تحملن علی ظهرك فوق طاقتك فیكون ثقل ذلك وبالاً
علیك، و اذا وجدت من اهل الفاقة من یحمل لك زادك الی یوم
القیامة فیوافیك به غداً حیث تحتاج الیه فاغتنمه و حمّله ایاه و اكثر
من تزویده و انت قادر علیه فلعلك تطلبه فلا تجده. .
به هر حال مراعات رفق و نرمی لازم است:
قَوْلٌ مَعْروفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَیْرٌ
مِنْ صَدَقَةٍ یَتْبَعُها أذیً. (بقره 263) .
در سوره ی اسراء می فرماید:
وَ إمّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغاءَ رَحْمَةٍ مِنْ رَبِّكَ
تَرْجوها فَقُلْ لَهُمْ قَوْلاً مَیْسوراً. جلد یك . ج1، ص: 429
شدیدترین عتابها به رسول اكرم در مورد خشونت با فقیر و موجب
شدن رنجش فقیر است كه می فرماید:
عَبَسَ وَ تَوَلیّ. أنْ جاءَ هُ الأعْمی . وَ ما
یُدْریكَ لَعَلَّهُ یَزَّكّی . .