مسأله اضطراب و دلهره و دلواپسی دائمی انسان در این جهان و نوعی احساس بیگانگی در او با طبیعت، مسأله ای روانی، عرفانی، دینی، فلسفی است. در اگزیستانسیالیسم جدید نیز زیاد بر روی آن تكیه شده است. از نظر غرب یك فكر نو است و از نظر شرق یك فكر كهنه.

در عرفان اسلامی زیاد بر آن تكیه شده است. مولوی در دیباچه (مثنوی) از زبان نی درد فراق را شرح می دهد كه:

حافظ می گوید:

ایضاً می گوید:

جامی می گوید:

از این نظر است كه انسان گاهی نی بریده از نیستان و یا مرغی آشیان گم كرده و یا طوطی دور از جنگل آزاد هند و اسیر در قفس و امثال اینها خوانده شده است. و هم از این نظر است كه برای انسان دردی دیگر و نیازی دیگر ماوراء این نیازهای معمولی و مادی تشخیص داده می شود.

حقیقت این است كه ریشه همه حرفها درباره غربت انسان و آشیان گم كردن او و در قفس اسیرشدن او و بریده شدن و جدا شدن او از نیستان، همه و همه ریشه اش در داستان آدم و رانده شدن او از بهشت و خطای او و توبه و گریه او است كه در كتب آسمانی بالاخص قرآن مجید آمده است. آن داستان منشأ یك درد و یك نیاز دیگر را در انسان بیان می كند و توضیح می دهد.

قرآن كه می گوید: «ألا بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلوبُ» پایان این دلهره و اضطراب را بیان می كند.

رجوع شود به كتاب (قصة الغربة الغریبة) سهروردی. ایضاً منزل الغربة از منازل ولایات (منازل السائرین) ( (شرح منازل السائرین) كاشانی ص 212 - 216) . مولوی می گوید:

در (عدل الهی) گفته ایم كه همان طور كه رؤیا نمود ملكات و حالاتی است كه در بیداری پیدا شده است آرزوی خلود نیز نمود واقعیت نیستی ناپذیر و جدا شده از اصل خود است و به تعبیر قرآن روح الهی است كه جدا شده است.

بوعلی می گوید: هبطت الیك من المحل الارفع- ورقاء ذات تعزّز و تمنّع (رجوع شود به ورقه های «انسان كامل- درد داشتن» و ورقه های «درد داشتن» ، داستان بسیار عالی مولوی راجع به عابدی كه اللّه می گفت و شیطان بر او ظاهر شد و وسوسه كرد و گفت: اینهمه اللّه، كو یك لبیك؟ و آمدن خضر به خواب او و رساندن پیام حق به او كه:

سنایی:

عطار:

متنبّی: