8. برنامه عملی برای مبارزه با منكرات لازم است. مثلاً برای
مبارزه با تریاك كشیدن تنها قناعت به گفتن و ذكر مفاسد و معایب غلط
است، عملاً باید بیمارستان و دوا هم تهیه كرد. ترك شراب و قمار هم
جلد یك . ج1، ص: 251
همین طور. ترك غیبت هم همین طور. داستان یكی از شهرهای امریكا
كه زنان به قمار شبانه عادت كرده بودند و در سخنرانی «امر به معروف»
انجمن ماهانه نقل كرده ایم.
پس علاوه بر آگاهی از وجود دردها، علت دردها، آگاهی به راه
علاج آنها و تدبیر عملی برای علاج لازم است. اخیراً عده ای به فكر
افتاده اند وسیله فیلمهای مفید و آموزنده را فراهم كنند. به عقیده من كار
صحیحی است.
همان طور كه اقتصاد و سیاست قوانینی دارد و فرمولهایی دارد و به
اصطلاح مكانیسمی دارد كه باید پیروی كرد، مبارزه با فساد نیز چنین
است. گفتن و تذكر در سطح محدودی مؤثر و مفید است، تدابیر عملی
لازم است.
9. شیخ در (فرائدالاصول) ذیل آیه «نفر» می گوید مسأله وعظ و تذكر
و ارشاد با نقل و روایت دو تاست. ما می گوییم و هر دوی آنها با امر به
معروف فرق می كند. وعظ و ارشاد یك مرحله از امر به معروف است.
هدف امر به معروف اجرای نهایی است.
10. غیرتعبدی بودن امر به معروف به خاطر این است كه هر دردی
دوایی دارد و باید با نقشه عمل شود و به هر حال در اینجا نباید
چشم بسته بود: توجه به عمل و عكس العمل (اثر) .
11. نقش عمل و پیشقدمی (
الحق اوسع الاشیاء فی التواصف. . . ) و اینكه
جامعه ببیند دین بیمارش را در فلان بیمارستان شفا داد، دین جاهلش
را باسواد كرد، دین فاسدالاخلاقش را اصلاح كرد. لهذا مؤسسات دینی
فرهنگی، فنی، بهداشتی، تعاونی لازم است.
12. به هرحال منطق «حافظ وظیفه ی تو دعا گفتن است و بس» ،
وظیفه ما دعاگویی است، صحیح نیست.
13. ما بیش از اندازه به سخن و گفتن و نوشتن اعتقاد داریم و كمتر
به عمل ایمان داریم.
14. عطف به نمره 10، باید منطق وارد امر به معروف و نهی از منكر
بشود. در امر به معروف غیر از «پند» و «بند» كه چون پند دهند
جلد یك . ج1، ص: 252
نشنوی
بند نهند، و غیر از گفتن و سپس اعمال زور، منطقی وجود دارد