مجله فردوسی شماره 1062 صفحه 11 مقاله دكتر براهنی:
«. . . ماشینی كه امروز از آن در این سوی عالم همین شرق استفاده
جلد یك . ج1، ص: 187
می كنیم، ماشینی است حرامزاده. علمی كه پس از تجدید حیات اروپا
در چهارصد سال پیش پیدا شد پدر ماشین است و انقلاب صنعتی
مادر آن. این ماشین آنچنان گنده شده، ابعادی آنچنان درشت و
پیچیده پیدا كرده كه خود به خود موجب پیدایش پدران و مادران
علمی و صنعتی دیگر می گردد. و بر گنده تر شدن این ماشین دهها چیز
مختلف اثر داشته است. اهم آنها عبارت است از پیدایش طبقه
بورژوازی در غرب و پیدایش استعمار. . . كارخانه ها مواد خامی از هر
رنگ و زور و قدرت و كشتی و كشتیبان و دزد دریایی به نام ناوگان
دریایی انگلیس و فرانسه و امریكا كه سه قاره جهان را چپاول می كرد
در حلق سیری ناپذیر كارخانه های انگلیس، آلمان، فرانسه و امریكا
فرو می ریخت و این كارخانه ها مواد خام را به صورت انواع مختلف
مواد مصنوع پس می انداختند و ماشین چون مدام كار می كرد دیری
نگذشت كه تمام جهان شرق (آسیا و افریقا) مبتلا به یورش عظیم
اشیاء غربی شد، یورشی كه از حمله اسكندر و آتیلا و چنگیز به مراتب
مصیبت بارتر بود، چرا كه اگر در حمله مغول كشورهای مخالف با
یورش مثلاً از دم تیغ گذرانده شدند، اگر تمام سكنه مرو و بلخ و بخارا و
نیشابور در چند روز بكلی رخت به جهان باقی كشیدند ولی یورش
ماشین آدمها را به جای خود باقی گذاشت. قیافه های هالو، بزدل، از
شعور خالی شده، منجمد، پوچ، پوك، به حركت و نگاه خود ادامه
دادند، آدمها ماندند به جای آنكه آدم به معنای واقعی وجود داشته
باشد. اگر در دوران اسكندر مردم بخشی از جهان به اسارت رفتند و به
تبعید گردن نهادند، در زمان ما مردم شرق دسته دسته به اسارت
تلویزیون، رادیو و دهها چیز دیگر از این قبیل رفتند، منزل خود
نشستند ولی در حال تبعید و وارد ساختمانی شدند به صورت انسانی
بومی ولی پس از دیدن فیلمی از غرب وارد جریان تبعید شدند.
بانكها، مؤسساتی كه الگویشان غربی بود، در سطح عالی در
دانشگاهها و در سطح پایین مدارس ابتدائی و حتی از آن پایین تر در
تمام روستاها شرقی به غرب تبعید شد، از جای خود، از سرزمین آباء
جلد یك . ج1، ص: 188
و اجدادی خود كنده شد. به سوی برشها، شكلها، قامتها، هیكلها،
دورنماها و حتی آسمانها و زمینهای غربی تبعید شد. استعمار فقط
حضور نیروی اجنبی در سرزمینهای شرق نیست؛ استعمار حضور
استعمارگر است به هر صورتی، و عالیترین شكلش صدور ماشین به
شرق و همه جاگیر كردن ماشین و به رخ كشیدن ماشین. » .
رجوع شود به مقاله دكتر شریعتی، نشریه «انسان و جهان»
انجمن اسلامی دانشجویان دانشكده ادبیات، شماره 1