چند وقت پیش با یكی از علمای بزرگ كه از مراجع تقلید هستند، راجع به فاجعه ی اندلس صحبت می كردم. به ایشان گفتم: پانصد سال پیش چنین فاجعه ی بزرگی بر اسلام و مسلمین وارد شد (در حدود سنه ی نهصد. در سال هشتصد و نود و هشت خاتمه پیدا كرد) ؛ یكی از مراكز تمدن اسلامی از آنها گرفته شد، این همه آدم كشته و سوزانیده شد، مسیحیها یكجا سه هزار نفر را سوزاندند و آتش زدند، از یك عده ی دویست هزار نفری مسلمان كه می خواستند مهاجرت كنند و خود مسیحیها به آنها اجازه ی مهاجرت داده بودند صد هزار نفرشان را در بین راه كشتند. گوستاو لوبون كه خودش مسیحی است می گوید جنایاتی كه در اسپانیا مسیحیها به مسلمانها كردند در تاریخ دنیا نظیر ندارد. جنایتی به این عظمت رخ می دهد و از آن طرف در تمام كتابهایی كه از آن زمان تا امروز ایرانیها نوشته اند- چه عربی و چه فارسی- در هر قسمتی كه كتاب نوشته اند، یك نفر اسم نبرده كه چنین حادثه ای بر عالم اسلام وارد شد، تا چه رسد به اینكه همدردی شده باشد و اظهار تأسفی شده باشد. یك نفر نبود كه مردم را در جریان این خبر بگذارد. ظاهراً اولین كتابی كه در تاریخ اندلس در ایران نوشته شده همین كتاب تاریخ اندلس است كه اخیراً آقای آیتی تألیف كرده اند و دانشگاه چاپ كرده است.