اما اخلاص. حاجی نوری (علیه الرحمه) كتابی نوشته اند به نام لؤلؤ و مرجان كه من اسم این كتاب را شنیده بودم و تا امسال نخوانده بودم. این كتاب راجع به مرثیه خوان ها و مرثیه خوانی است، مربوط به وعظ و واعظ و خطبه و خطیب نیست.

ایشان در آن كتاب دو موضوع را شرط اول مرثیه خوانی ذكر می كنند: یكی اخلاص نیت، دیگری صدق و راستگویی، و در اطراف هر دو مطلبْ بسیار عالی بحث می كنند. انصاف این است كه من امسال كه این كتاب را خواندم خیلی خوشم آمد و بر ارادتم بر مرحوم حاجی نوری- كه مرد محدّث بسیار متتبّع متقی بوده و استاد مرحوم حاج شیخ عباس قمی (اعلی اللّه مقامها) بوده است- افزوده شد. حاجی مرد بسیار متتبّعی بوده و خود مرحوم حاج شیخ عباس و كسان دیگر اعتراف دارند كه پایه ی تتبّعشان به استادشان نمی رسد. من كتابهای مهم ایشان را خوانده بودم و از سابق به ایشان ارادتمند بودم، اما انصافاً خواندن این كتاب كوچك بر ارادت من افزود. در مقدمه ی این كتاب از یكی از علمای هند با تجلیل نام می برند و می نویسند:

ایشان به من نامه ای نوشته و شكایت كرده از وضع روضه خوانی در هندوستان كه روضه خوان های اینجا زیاد دروغ می خوانند، و از من خواسته اند كتابی در این زمینه بنویسم كه جلو دروغگویی های آنها گرفته شود. بعد حاجی اضافه می كنند و می نویسند: این عالم هندی گمان كرده كه فقط در هند روضه خوان ها دروغ می خوانند و در عتبات و ایران خبری از این دروغها نیست، در اینجا همه روضه ی صحیح و معتبر می خوانند! نمی داند كه مركز پخش روضه ی دروغ، اینجاهاست و از اینجا به هند رفته است. این حرفی است كه حاجی نوری می گوید. بعد می گوید: این هم تقصیر علماست كه انتقاد و اعتراض نمی كنند و «اگر اهل علم مسامحه نمی كردند و مراقب تمیز صحیح و سقیم و صدق و كذب گفتار این طایفه می شدند و از گفتن اكاذیب نهی می كردند، كار خرابی به اینجا نمی رسید و به این حد بی باك و متجرّی نمی شدند و به این قسم اكاذیب واضحه ی معلومه نشر نمی كردند و مذهب حقّه ی امامیه و اهلش به این درجه مورد سُخریّه و استهزاء نمی شدند و این مجالس شریفه به این اندازه بی رونق و بركت نمی شد» [1]. به هرحال كتاب بسیار خوبی است در موضوع خودش، و من تعجب می كنم كه چرا این كتاب آن طور كه شایسته است معروف و رایج نشده است. در این كتاب دو شرط ذكر می كند: اخلاص و صدق. درباره ی هر دو خوب بحث می كند، مخصوصاً راجع به صدق و راستی، و درباره ی انواع و اقسام دروغْ خیلی خوب بسط می دهد و می رساند كه این مرد چه اندازه به اخبار و احادیث احاطه داشته. من تاكنون در جایی ندیده ام درباره ی این موضوع به این تفصیل بحث شده باشد. ایشان درباره ی اخلاص كه بحث كرده اند، موضوع اجرت و پول گرفتن را پیش كشیده اند. اخلاص یعنی اینكه عمل فقط برای خدا باشد و اغراض دیگری وارد نشود. حالا برای غیر خدا باشد چند جور است. یك جورش این است كه برای پول باشد. جورهای دیگر هم هست. من جورهای دیگرش را ذكر می كنم. و به نظر من امروز اهمیت اینها از اهمیت مسئله ی اجرت و پول خیلی بیشتر است، خطرش بسیار زیادتر است.

---