اول جمله ای از خودش در جواب سؤالی نقل می كنم. كسی از علیّ مرتضی (سلام اللّه علیه) پرسید: آیا جود بهتر است یا عدالت؟ أیُّهُما اَفْضَلُ؟ اَلْعَدْلُ أوِ الْجودُ؟ فَقالَ علیه السلام:

اَلْعَدْلُ یَضَعُ الْاُمورَ مَواضِعَها، وَ الْجودُ یُخْرِجُها مِنْ جَهَتِها. فرمود: عدل بهتر است از جود، به دلیل اینكه عدل هر چیزی را در جای خود قرار می دهد و هر حقی را به ذی حق واقعی خود می رساند، اما جود و بخششْ امور را و جریانها را از محل خودشان و مدارشان خارج می كند. جود این است كه آدمی از حق مسلّم خود صرف نظر كند، به دیگری كه ذی حق نیست ببخشد، پس جود اشیاء را از موضع خود خارج می كند. وَ الْعَدْلُ سائِسٌ عامٌّ، وَ الْجودُ عارِضٌ خاصٌّ [1] دیگر اینكه عدالت سائس و اداره كننده ی عموم است، چیزی است كه پایه و مبنای زندگی عمومی و اساس مقررات است، اما جود و بخشش یك حالت استثنایی است كه در موقع خاص كسی به كسی جود می كند و ایثار می كند. جود و ایثار را نمی توان مبنای اصلی زندگی عمومی قرار داد و بر اساس آنها مقررات و قانون وضع و آن را اجرا كرد. اگر جود و احسان و ایثار تحت قانون و مقررات لازم الاجراء درآید دیگر جود و احسان و ایثار نام ندارد، به اصطلاح از وجودش عدمش لازم می آید. جود و ایثار وقتی جود و ایثار است كه هیچ قانون و مقررات حتمی و لازم الاجراء نداشته باشد و آدمی صرفاً به خاطر كرم و بزرگواری و گذشت و نوع دوستی و بلكه حیات دوستی جود كند. پس بنابراین عدل از جود افضل است. این بود جواب علیّ مرتضی علیه السلام در مورد افضلیّت عدل از جود. هرگز یك انسانی كه تفكر اجتماعی ندارد و با مقیاسهای فردی اندازه گیری می كند این طور جواب نمی دهد، نمی گوید عدل از جود بالاتر است. اما علی علیه السلام در این سخن بسیار پرقیمت خود، به عدل از نظر اجتماعی نگاه می كند و با مقیاس اجتماعی اندازه گیری می كند. این سخن، سخن كسی است كه فلسفه ی اجتماعی روشنی دارد.

---