امروز ما درست در وضعی قرار داریم نظیر وضع ایام آخر عمر پیغمبر اكرم یعنی آن وقتی كه این آیه نازل شد: اَلْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ كَفَروا مِنْ دینِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ. در آستانه پیروزی، حالا كه بر دشمن بیرونی پیروز شده اید، تمام نیروهای او را متلاشی كرده و شكست داده اید و دژهای او را از او گرفته اید، دیگر از او ترسی نداشته باشید، ولی ترس داشته باشید، ترس از خود، ترس از منحرف شدن این نهضت و انقلاب. مسئله ای الان برای ما مطرح است كه اگر ما با واقع بینی دقیق و كامل با آن مواجه نشویم و در آن تعصبات یا چیزهای دیگر را دخالت دهیم باز شكست این انقلاب كه تا این مرحله- كه كوچكترین مرحله اش بوده است- پیش آمده روی قاعده ی وَ اخْشَوْنِ و روی قاعده ی إنَّ اللّهَ لایُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِأنْفُسِهِمْ قابل پیش بینی است. همیشه (حال اگر كلیت هم نداشته باشد ولی در بسیاری موارد صدق می كند) : یك موهبت، نگه داشتنش از به دست آوردنش آسان تر نیست اگر نگوییم مشكل تر است. خود ثروت، به دست آوردنش یك هنر می خواهد، خوب حفظ كردن و نگه داشتنش هنر بیشتری می خواهد. این مخصوصا در مُلك گیری صادق است. در قدیم می گفتند جهانگیری از جهانداری آسانتر است. انقلاب ایجاد كردن از انقلاب نگه داشتن آسانتر است. انقلاب را حفظ كردن خیلی دشوار و مشكل است و كم و بیش می شود گفت كه الان قرائن و اَمارات نشان می دهد كه آن گونه كه انقلاب در وقتی كه در حال كوبیدن دشمن بیرونی بود قدرت و قوّت و نشاط داشت و پیروزی بعد از پیروزی به دست می آمد، از وقتی كه به حالت سازندگی افتاده است آن نشاط و آن قدرت و آن قوّت در آن نیست، یك نوع تشتّت و تفرقه وجود دارد. البته این تشتّت و تفرقه را یك امر غیر مترقَّب نباید تلقی كرد، پیش بینی می شد، خود ما این حرف را مكرر می گفتیم و خود من در پاریس همین مسئله را با آقا در میان گذاشتم كه این وحدت و یكپارچگی كه امروز در میان مردم دیده می شود مسلّم با رفتن شاه به این شكل باقی نخواهد ماند، شكل دیگری پیدا می كند. روی این جهات، بررسی ماهیت این انقلاب به معنای شناخت این انقلاب به عنوان یك پدیده اجتماعی ضرورت دارد یعنی ما باید انقلاب خودمان را بشناسیم و بشكافیم و همه جنبه هایش را در نظر بگیریم. با شكافتن و شناختن این انقلاب است كه امكان نگهداری و حفظ آن و امكان تداوم بخشیدن به آن پیدا خواهد شد.

اینجا ما یك بحث كلی درباره انقلابها می كنیم و بعد وارد انقلاب ایران می شویم.