[1]] * از پیغمبر اكرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم روایت شده كه فرمود: اِنَّ لِرَبِّكُمْ فی أیّامِ دَهْرِكُمْ نَفَحاتٍ، ألا فَتَعَرَّضوا لَها [2]یعنی گاهی نسیمهای رحمتی از جانب پروردگار شما می وزد، آگاه باشید كه از آن استفاده نمایید. در نهج البلاغه در ضمن كلمات قصار امیرالمؤمنین علی علیه السلام این جمله نقل شده: مِنَ الْخُرْقِ الْ- مُعاجَلَةُ قَبْلَ الاِْمْكانِ وَ الْأناةُ بَعْدَ الْفُرْصَةِ [3]یعنی دو چیز است كه از حماقت و ابلهی است: یكی تعجیل كردن در كار پیش از آن كه شرایط موجود باشد، دیگر سستی كردن هنگامی كه فرصت پیدا شود. و نیز در نهج البلاغه از آن حضرت روایت شده: اَلْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ، فَانْتَهِزوا فُرَصَ الْخَیْرِ [4]یعنی فرصتها مانند ابر كه از بالای سر می گذرد زودگذر است، پس مغتنم شمارید فرصتهای نیك را. نظیر این كلمات از پیشوایان دین، زیاد روایت شده و همه به یك نكته اشاره می كنند و آن این كه انسان باید همیشه مراقب و مواظب پیشامد باشد، فرصتهایی كه در زندگی پیش می آید مغتنم بشمارد و نگذارد هدر برود. این یكی از دستورالعمل های مهم زندگی است: سعادتها و موفقیتهایی كه نصیب بسیاری از افراد شده و می شود، بیش از آن مقدار كه مربوط به استعداد و لیاقت آنها باشد، مربوط به هوشیاری و بیداری و استفاده كردن از فرصتهاست، و همچنین بدبختیها و محرومیتهای دسته دیگر بیشتر به واسطه هدر دادن وقتها و از كف دادن فرصتهاست نه از بی لیاقتی و بی استعدادی. استفاده از فرصت یكی از انواع شكرگزاری از نعمتها و موهبتهای الهی است، همان طور كه از دست دادن آن یك نوع كفران نعمت است. خداوند در قرآن كریم می فرماید: اگر از نعمتی قدردانی كنید و نیك استفاده نمایید، آن نعمت را افزایش خواهیم داد و اگر بعكس قدردانی نكنید و مورد بی اعتنایی و عدم توجه قرار دهید، علاوه بر آن كه آن نعمت سلب خواهد شد، نقمت و مجازات جای آن را خواهد گرفت: لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ [5]. روی این اصل مسلّم، اگر از فرصتهایی كه پیش می آید و به تعبیر پیغمبر اكرم نسیمهای رحمتی كه از جانب خداوند می وزد استفاده صحیح بشود، بعدها از این فرصتها زیادتر پیش خواهد آمد و اگر لاقیدی و مسامحه شود، دیگر مجالی پیشامد نخواهد كرد. باید دانست كه فرصتها مختلف است: بعضی از فرصتهاست كه در ظرف یك سال ممكن است یك بار پیش بیاید مانند فرصتهایی كه برای یك نفر كشاورز در امور مربوط به كشاورزی رخ می دهد، و بعضی فرصتهاست كه ممكن است در عمر فقط یك بار برای یك فرد پیش بیاید مانند فرصتهای ایام جوانی و فراغت خاطر و سلامت مزاج برای دانشجویان. بدیهی است اگر یك نفر محصل در این ایام به تحصیل و زحمت و مطالعه پرداخت بعدها دارای اندوخته های فكری و علمی خواهد بود و اگر بعكس به گردش و شهوترانی یا به هو و جنجال و پرداختن به اموری كه خارج از وظیفه اوست گذراند، فردا كه قوای بدنی ضعیف و مشكلات زندگی رو آور شد راهی جز تأسف و حسرت نخواهد داشت. پیغمبر اكرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرمود: پنج چیز را قبل از پنج چیز غنیمت بشمارید، از آن جمله جوانی را قبل از پیری. بعضی از فرصتهاست كه پس از قرنها یك مرتبه پیش می آید و آن فرصتهایی است كه برای ملل و جماعات پیش می آید. در خلال این فرصتهاست كه ملت می تواند سرنوشت خود را تغییر دهد، دردهای مزمن اجتماعی را چاره نماید. یكی از آن فرصتها كه قرنها باید بگذرد تا برای ملتی پیش آید اتفاق و هماهنگی افراد جامعه است. در قرآن كریم مخصوصا این امر به عنوان نعمت یاد شده. در سوره آل عمران، آیه 103 می فرماید: وَ اُذْكُرُوا نِعْمَتَ اَللّهِ عَلَیْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِكُمْ یعنی یاد نمایید لطف خدا را بر شما آنگاه كه دشمنان یكدیگر بودید، پس خدا میان دلهای شما الفت انداخت. در حدیث است كه: یَدُ اللّهِ مَعَ الْجَماعَةِ [6]یعنی دست خدا همراه جماعت است. علمای ادب می گویند كلمه «ید» كنایه از قدرت آورده می شود، بنابراین معنی این می شود: نیروی الهی در جمعیت متمركز است. روی همین جهت یكی از بدترین گناهان ایجاد تشتت و تفرقه و فتنه انگیزی است.

علی علیه السلام با آنكه خلافت پیغمبر را حق مسلّم خودش می دانست، وقتی كه دید قیام و احقاق او موجب پراكندگی و بهم خوردن نظم اجتماع مسلمین می شود سكوت اختیار كرد و علاوه مثل سایر افراد در كارها شركت می كرد و نگذاشت نزاع داخلی شروع شود. ابوسفیان كه مرد منافقی بود و جز ایجاد فتنه منظوری نداشت و می خواست شورش و غوغایی برپاكند و خودش نتیجه بگیرد، آمد خدمت علی علیه السلام و عرض كرد: خلافت حق توست، چرا باید دیگران ببرند؟ من حاضرم با افرادی كه در اختیار دارم به تو كمك بدهم تا حق تو را پس بگیرم. علی علیه السلام می دانست كه او به نام طرفداری دین می خواهد آشوب كند. او را از درِ خانه خویش راند، آنگاه فرمود: شُقّوا اَمْواجَ الْفِتَنِ بِسُفُنِ النَّجاةِ وَ ضَعوا تیجانَ الْ- مُفاخَرَةِ وَ عَرِّجوا عَنْ طَریقِ الْمُنافَرَةِ [7]یعنی موجهای خروشان فتنه را با كشتیهای نجات بشكافید و این فخریه كردن ها را كه موجب تشتت و تفرق می شود كنار بگذارید. علی علیه السلام حاضر نشد به حرف ابوسفیان گوش دهد چون كه نمی خواست وحدت و هماهنگی مسلمانان را بهم بزند و قدرت آنها را ضعیف سازد. علی علیه السلام نمی خواست فرصتی كه پس از سالها دعوت و زحمت پیغمبر و مدتها فداكاری خودش و عده ای از مسلمانان به دست آمده به این وسیله از دست بدهد. این بود كه مسلمانان آن عصر از این فرصت استفاده كردند و آن نیروی عظیم را به كار انداختند و تمام سدها را از جلو خود برداشتند. خوشبختانه این موهبت عظمی اخیرا شامل حال ما شده. وقت آن است كه ما نیز از فرصت استفاده نماییم و هماهنگی خودمان را حفظ كنیم. ما می توانیم با این نیروی عظیم اجتماعی دردهای مزمن اجتماعی را چاره نماییم، درهای سعادت را به روی خود بگشاییم؛ از طرفی در برابر اجانب مقاومت نماییم، استقلال خودمان را حفظ كنیم، حقوق از دست رفته خود را به كف آوریم، از طرف دیگر به مفاسد داخلی رسیدگی كنیم و چاره جویی نماییم. از خداوند متعال توفیق اصلاح مسئلت می نماییم. وَ اَلسَّلامُ عَلی مَنِ اِتَّبَعَ اَلْهُدی

---