اصل نیاز و احتیاج، اصلی است كه در فلسفه و در علوم مورد استعمال زیادی دارد و اساساً خلقت بر اساس نیاز و احتیاج به وجود آمده است. بگذریم از آنچه كه فلاسفه در باب مناط احتیاج به علت، می گویند احتیاج و امكان است، حتی در علوم جزئی نقش نیاز و احتیاج فوق العاده روشن شده است. نمی خواهم در مقدمه معطل بشوم، همین مقدار می خواهم اشاره كنم كه در نظام آفرینش، تنها چیزی قابل بقاست كه مورد نیاز بوده باشد و همان مورد نیاز بودن ضامن بقای اوست. به عبارت دیگر تنها چیزی قابل بقاست كه اثر نیك و مفید نسبت به سایر اجزای عالم و پیكره ی عالم داشته باشد. اگر بی خاصیت و بی اثر باشد، محكوم به زوال و فنا و نیستی است.

قرآن می فرماید: فَأَمَّا اَلزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفاءً وَ أَمّا ما یَنْفَعُ اَلنّاسَ فَیَمْكُثُ فِی اَلْأَرْضِ. اوّل مثلی ذكر می كند. باران را مثل می زند كه به كوهساران می بارد، سیلی جاری می شود، این سیل رودخانه ها و جویها را پر می كند. در برخوردی كه این سیل [با اشیاء سر راه خود] می كند و به علت خلطهایی كه پیدا می كند كفهایی بر روی سیل پیدا می شود. احیاناً و بلكه همیشه این كف روی سیل را می پوشاند. قرآن می فرماید مَثَل آنچه كه مفید و حق است مَثَل آن سیل است و مَثَل آنچه كه مفید و مؤثر و مورد نیاز نیست مَثَل آن كف روی آب است. كف می رود، هوا می شود ولی آب باقی می ماند و نتیجه می بخشد. بعد می فرماید به طور كلی: وَ أَمّا ما یَنْفَعُ اَلنّاسَ فَیَمْكُثُ فِی اَلْأَرْضِ. .

زیست شناسها می گویند در اعضا و جوارح پیكره ی یك موجود زنده، هر عضوی تا وقتی قانون خلقت به او اجازه ی بقا می دهد كه آن عضو مفید و مؤثر و مورد نیاز باشد. همینكه این عضو از اثر افتاد و دیگر مورد نیاز نبود، دستگاه منظمِ خودكار هدایت شده ی خلقت آن را حذف می كند، می گوید وجود تو دیگر مورد نیاز نیست باید بروی. در اقتصاد هم همیشه آن كالایی می تواند باقی بماند و در بازار عرض وجود كند كه مورد نیاز باشد.

در اجتماع كه بحث مورد نظر ماست این قانون حكمفرماست. هرچیزی كه مورد نیاز اجتماع و مفید به حال اجتماع باشد و اجتماع را به سوی خیر و تكامل هدایت كند، در نظام خلقت باقی و برای اجتماع بشر محفوظ می ماند. و اگر مورد نیاز نبود، با قسر و زور و جبر نمی توان نگهداریش كرد. قانون خداست. اگر قرآنمی گوید: إِنّا نَحْنُ نَزَّلْنَا اَلذِّكْرَ وَ إِنّا لَهُ لَحافِظُونَ [1]به دلالت التزامی این جور می خواهد بگوید: این قرآن همیشه مورد نیاز بشر خواهد بود، بنابراین ما همیشه آن را محفوظ نگه خواهیم داشت. درست است، ما و شما وظیفه داریم، بسیار وظیفه ی سنگینی داریم ولی یك مطلب هست: اگر اسلام در ذات و طبیعت خودش این قدرت را نداشته باشد كه نیازهای جهان بشری را رفع كند، اگر دوای درد بشر نباشد، ما و شما و هزاران حسینیه های ارشاد بخواهند به زور نگهش دارند، امكان ندارد (القسر لایدوم) . ولی اگر اسلام این قدرت و توانایی را داشته باشد باقی می ماند. تنها وظیفه ای كه ما داریم این است كه این احساس احتیاج را در بشر بیدار كنیم و این امرِ مورد نیاز را به این بشر محتاج عرضه بداریم. نقش حسینیه های ارشاد و امثال آن این است كه این احساس احتیاج را در بشر بیدار كند، آگاهش كند، متوجهش نماید كه تو به اسلام محتاجی، بعد اسلام را عاری از هر پیرایه ای به او عرضه بدارد.

دیگر همان كافی است، نمی خواهد ما و شما نگهدارش باشیم، او خودش جای خودش را باز می كند.

---