بسم اللّه الرحمن الرحیم. قاتِلُوا اَلَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لا بِالْیَوْمِ اَلْآخِرِ. . . .

بحث ما درباره جهاد اسلامی بود. سه مطلب هست كه امشب باید برایتان عرض بكنم؛ یكی جنبه تفسیری و به اصطلاح قرآنی دارد و یكی دیگر از بحثهای عقلی است، بحث سوم هم داریم كه هم جنبه قرآنی دارد و هم جنبه تاریخی.

اما آن بحثی كه قرآنی است مربوط به آیات جهاد است. قبلاً عرض كردیم كه در آیات جهاد بعضی از آیات است كه به اصطلاح علمای اصول، مطلقند و بعضی دیگر آیات مقید. مقصود از آیات مطلق یعنی آیاتی كه بدون هیچ قید و شرطی فرمان جهاد با مشركین و یا اهل كتاب را صادر كرده است. آیات مقید یعنی آیاتی كه با شرایط بالخصوصی فرمان داده، مثلاً گفته است كه اگر آنها با شما می جنگند و در حال جنگیدن [هستند] و یا شما بیم آن را دارید و قرائنی در دست دارید كه آنها تصمیم به جنگیدن با شما را دارند با آنها بجنگید. حالا چه باید كرد، آن آیات مطلق را باید بگیریم یا آیات مقید را؟ عرض كردیم كه از نظر علمای فنِ شناختن محاورات كه قسمتی از آن در علم اصول بحث می شود، میان مطلق و مقید تعارضیوجود ندارد تا بگوییم آیا این آیات را باید بگیریم یا آن آیات را، بلكه اگر ما باشیم و یك مطلق و یك مقید، بایستی آن مقید را قرینه ی توضیحی برای آن مطلق بگیریم.

بنابراین طبق این بیان، ما باید مفهوم جهاد را همان بدانیم كه آیات مقید بیان كرده است، یعنی آیات قرآن جهاد را بدون قید و شرط واجب نمی داند، در یك شرایط خاصی واجب می داند. این مقدار را به یك بیان دیگر قبلاً عرض كرده بودیم.