به عقیده ی ما پدید آمدن مهر نتیجه ی تدبیر ماهرانه ای است كه در متن خلقت و آفرینش برای تعدیل روابط زن و مرد و پیوند آنها به یكدیگر به كار رفته است.

مهر از آنجا پیدا شده كه در متن خلقت نقش هر یك از زن و مرد در مسأله ی عشق مغایر نقش دیگری است. عرفا این قانون را به سراسر هستی سرایت می دهند، می گویند قانون عشق و جذب و انجذاب بر سراسر موجودات و مخلوقات حكومت می كند با این خصوصیت كه موجودات و مخلوقات از لحاظ اینكه هر موجودی وظیفه ی خاصی را باید ایفا كند متفاوتند؛ سوز در یك جا و ساز در جای دیگر قرار داده شده است.

فخرالدین عراقی، شاعر معروف می گوید:

ما در مقاله ی چهارده از این سلسله مقالات، آنجا كه تفاوتهای زن و مرد را بیان می كردیم گفتیم كه نوع احساسات زن و مرد نسبت به یكدیگر یك جور نیست. قانون خلقت، جمال و غرور و بی نیازی را در جانب زن، و نیازمندی و طلب و عشق و تغزل را در جانب مرد قرار داده است. ضعف زن در مقابل نیرومندی بدنی به همین وسیله تعدیل شده است و همین جهت موجب شده كه همواره مرد از زن خواستگاری می كرده است. قبلاً دیدیم كه طبق گفته ی جامعه شناسان، هم در دوره ی مادرشاهی و هم در دوره ی پدرشاهی، مرد بوده است كه به سراغ زن می رفته است.

دانشمندان می گویند: مرد از زن شهوانی تر است. در روایات اسلامی وارد شده كه مرد از زن شهوانی تر نیست بلكه برعكس است، لكن زن از مرد در مقابل شهوت تواناتر و خوددارتر آفریده شده است. نتیجه ی هر دو سخن یكی است. به هر حال مرد در مقابل غریزه از زن ناتوان تر است. این خصوصیت همواره به زن فرصت داده است كه دنبال مرد نرود و زود تسلیم او نشود و برعكس، مرد را وادار كرده است كه به زن اظهار نیاز كند و برای جلب رضای او اقدام كند. یكی از آن اقدامات این بوده كه برای جلب رضای او و به احترام موافقت او هدیه ای نثار او می كرده است.

چرا افراد جنس نر همیشه برای تصاحب جنس ماده با یكدیگر رقابت می كرده اند و به جنگ و ستیز با یكدیگر می پرداخته اند اما هرگز افراد جنس ماده برای تصاحب جنس نر حرص و ولع نشان نداده اند؟ برای اینكه نقش جنس نر و جنس ماده یكی نبوده است. جنس نر همواره حالت و نقش متقاضی را داشته نه جنس ماده، و جنس ماده هرگز با حرص و ولع جنس نر به دنبال او نمی رفته است، همواره ا زخود نوعی بی نیازی و استغنا نشان می داده است.

مهر با حیا و عفاف زن یك ریشه دارد. زن به الهام فطری دریافته است كه عزت و احترام او به این است كه خود را رایگان در اختیار مرد قرار ندهد و به اصطلاح شیرینبفروشد.

همینها سبب شده كه زن توانسته با همه ی ناتوانی جسمی، مرد را به عنوان خواستگار به آستانه ی خود بكشاند، مردها را به رقابت با یكدیگر وادار كند، با خارج كردن خود از دسترسی مرد عشق رمانتیك به وجود آورد، مجنون ها را به دنبال لیلی ها بدواند و آنگاه كه تن به ازدواج با مرد می دهد عطیه و پیشكشی از او به عنوان نشانه ای از صداقت او دریافت دارد.

می گویند در بعضی قبایل وحشی دخترانی كه با چند خواستگار و عاشق بی قرار مواجه می شده اند، آنها را وادار به «دوئل» می كرده اند؛ هر كدام كه دیگری را مغلوب می كرده یا می كشته، شایستگی همسری با آن دختر را احراز می كرده است.

چندی پیش روزنامه های تهران نوشتند كه یك دختر دو پسر خواستگار خود را در همین تهران به «دوئل» وادار كرد، آنها را در حضور خود با اسلحه ی سرد به جان یكدیگر انداخت.

از نظر كسانی كه قدرت را فقط در زور بازو می شناسند و تاریخ روابط زن و مرد را یكسره ظلم و استثمار مرد می بینند، باوری نیست كه زن، این موجود ضعیف و ظریف، بتواند اینچنین افراد جنس خشن و نیرومند را به جان یكدیگر بیندازد، اما اگر كسی اندكی با تدابیر ماهرانه ی خلقت و قدرت عجیب و مرموز زنانه ای كه در وجود زن تعبیه شده آشنا باشد، می داند كه این چیزها عجیب نیست.

زن در مرد تأثیر فراوان داشته است. تأثیر زن در مرد از تأثیر مرد در زن بیشتر بوده است. مرد بسیاری از هنرنمایی ها و شجاعتها و دلاوریها و نبوغها و شخصیتهای خود را مدیون زن و خودداریهای ظریفانه ی زن است، مدیون حیا و عفاف زن است، مدیون «شیرین فروشی» زن است. زن همیشه مرد را می ساخته و مرد اجتماع را. آنگاه كه حیا و عفاف و خودداری زن از میان برود و زن بخواهد در نقش مرد ظاهر شود، اول به زن مهر باطله می خورد و بعد مرد مردانگی خود را فراموش می كند و سپس اجتماع منهدم می گردد.

همان قدرت زنانه كه توانسته در طول تاریخ شخصیت خود را حفظ كند و به دنبال مرد نرود و مرد را به عنوان خواستگار به آستان خود بكشاند، مردان را به رقابت و جنگ با یكدیگر در باره ی خود وادارد و آنها را تا سرحد كشته شدن ببرد، حیا و عفاف را شعار خود قرار دهد، بدن خود را از چشم مرد مستور نگه دارد و خود را اسرارآمیزجلوه دهد، الهام بخش مرد و خالق عشق او باشد، هنرآموز و شجاعت بخش و نبوغ آفرین او واقع شود، در او حس «تغزّل» و ستایشگری به وجود آورد و او به فروتنی و خاكساری و ناچیزی خود در مقابل زن به خود ببالد، همان قدرت می توانسته مرد را وادار كند كه هنگام ازدواج عطیه ای به نام «مهر» تقدیم او كند.

مهر ماده ای است از یك آیین نامه ی كلی كه طرح آن در متن خلقت ریخته شده و با دست فطرت تهیه شده است.