اكثریت مردم ایران از زمان صفویه به بعد شیعه شدند. البته در این جهت نمی توان تردید كرد كه ایران از هر نقطه ی دیگر برای بذر تشیع زمین مناسبتری بوده است. تشیع به اندازه ای كه در ایران تدریجاً نفوذ كرد در جای دیگر نفوذ نكرد و هرچه زمان گذشته است آمادگی ایران برای تشیع بیشتر شده است. و اگر چنین ریشه ای در روح ایرانی نمی بود، صفویه موفق نمی شدند كه با در دست گرفتن حكومت، ایران را شیعه و پیرو اهل بیت نمایند.

حقیقت این است كه علت تشیع ایرانیان و علت مسلمان شدنشان یك چیز است: ایرانی روح خود را با اسلام سازگار دید و گم گشته ی خویش را در اسلام یافت.

مردم ایران كه طبعاً مردمی باهوش بودند و بعلاوه سابقه ی فرهنگ و تمدن داشتند، بیش از هر ملت دیگر نسبت به اسلام شیفتگی نشان دادند و به آن خدمت كردند. مردم ایران بیش از هر ملت دیگر به روح و معنی اسلام توجه داشتند. به همین دلیل، توجه ایرانیان به خاندان رسالت از هر ملت دیگر بیشتر بود و تشیع در میان ایرانیان نفوذ بیشتری یافت؛ یعنی ایرانیان روح اسلام و معنی اسلام را در نزد خاندان رسالت یافتند، فقط خاندان رسالت بودند كه پاسخگوی پرسشها و نیازهای واقعی روح ایرانیان بودند.

آن چیزی كه بیش از هر چیز دیگر روح تشنه ی ایرانی را به سوی اسلام می كشید، عدل و مساوات اسلامی بود. ایرانی قرنها از این نظر محرومیت كشیده بود و انتظار چنین چیزی را داشت. ایرانیان می دیدند دسته ای كه بدون هیچ گونه تعصبی عدل و مساوات اسلامی را اجرا می كنند و نسبت به آنها بی نهایت حساسیت دارند، خاندان رسالت اند. خاندان رسالت پناهگاه عدل اسلامی، مخصوصاً از نظر مسلمانان غیر عرب بودند.

اگر اندكی به تعصبات عربی و تبعیضاتی كه از ناحیه ی برخی خلفا میان عرب و غیرعرب صورت می گرفت و دفاعی كه علی بن ابیطالب علیه السلام از مساوات اسلامی و عدم تبعیض میان عرب و غیرعرب می نمود توجه كنیم، كاملاً این حقیقت روشن می شود.

در بحار ، جلد نهم، باب 124، از كافی نقل می كند كه:

«روزی گروهی از «موالی» آمدند به حضور امیرالمؤمنین و از اعراب شكایت كردند و گفتند: رسول خدا هیچ گونه تبعیضی میان عرب و غیر عرب در تقسیم بیت المال یا در ازدواج قائل نبود، بیت المال را بالسویه تقسیم می كرد و سلمان و بلال و صهیب در عهد رسول با زنان عرب ازدواج كردند ولی امروز اعراب میان ما و خودشان تفاوت قائلند. علی علیه السلام رفت و با اعراب در این زمینه صحبت كرد اما مفید واقع نشد. فریاد كردند:

ممكن نیست، ممكن نیست. علی در حالی كه از این جریان خشمناك شده بود، آمد میان موالی و گفت: با كمال تأسف اینان حاضر نیستند با شما روش مساوات پیش گیرند و مانند یك مسلمان متساوی الحقوق رفتار كنند. من به شما توصیه می كنم كه بازرگانی پیشه كنید، خداوند به شما بركت خواهد داد. » معاویه در نامه ی معروفی كه برای زیاد بن ابیه والی عراق فرستاد، نوشت: «مراقب ایرانیان مسلمان باش، هرگز آنها را با عرب همپایه قرار نده، عرب حق دارد از آنها زن بگیرد و آنها حق ندارند از عرب زن بگیرند، عرب از آنها ارث ببرد و آنها از عرب ارث نبرند، حتی الامكان حقوق آنها كمتر داده شود، كارهای پست به آنها واگذار شود، با بودن عرب غیرعرب امامت جماعت نكند، در صف اول جماعت حاضر نشوند، مرزبانی و قضاوت را به آنها وامگذار» .

اما وقتی كه میان یك زن عرب و یك زن ایرانی اختلاف واقع می شود و كار به آنجا می كشد كه به حضور علی علیه السلام شرفیاب می شوند و علی علیه السلام میان آندو هیچ گونه تفاوتی قائل نمی شود و مورد اعتراض زن عرب واقع می شود، علی علیه السلام دست می برد و دو مشت خاك از زمین برمی دارد و به آن خاكها نظر می افكند و آنگاه می گوید: من هرچه تأمل می كنم، میان این دو مشت خاك فرقی نمی بینم.

علی با این تمثیل عملی لطیف، به جمله ی معروف رسول اكرم اشاره می كند كه فرمود: «كُلُّكُمْ لِادَمَ وَ ادَمُ مِنْ تُرابٍ، لافَضْلَ لِعَرَبِیٍّ عَلی عَجَمِیٍّ اِلاّ بِالتَّقْوی » (48) یعنی همه از آدم و آدم از خاك است، عرب بر عجم فضیلت ندارد، فضیلت به تقواست نه به نژاد و نسب و قومیت و ملیت. وقتی كه همه نسب به آدم می برند و آدم خاكی نژاد است، چه جای ادعای فضیلت تقدم نژادی است؟ .

در سفینة البحار ، ماده ی «ولی» می نویسد:

«علی علیه السلام در یك روز جمعه بر روی منبری آجری خطبه می خواند. اشعث بن قیس كندی كه از سرداران معروف عرب بود آمد و گفت: یا امیرالمؤمنین، این «سرخ رویان» (یعنی ایرانیان) جلو روی تو بر ما غلبه كرده اند و تو جلو اینها را نمی گیری. سپس در حالی كه خشم گرفته بود گفت: امروز من نشان خواهم داد كه عرب چكاره است. علی علیه السلام فرمود:

«این شكم گنده ها خودشان روزها در بستر نرم استراحت می كنند و آنها (موالی و ایرانیان) روزهای گرم به خاطر خدا فعالیت می كنند و آنگاه از من می خواهند كه آنها را طرد كنم تا از ستمكاران باشم. قسم به خدا كه دانه را شكافت و آدمی را آفرید كه از رسول خدا شنیدم فرمود: به خداهمچنانكه در ابتدا شما ایرانیان را به خاطر اسلام با شمشیر خواهید زد، بعد ایرانیان شما را با شمشیر به خاطر اسلام خواهند زد. » ایضاً در سفینة البحار می نویسد:

«مغیرة همیشه در مقایسه میان علی و عمر می گفت: علی تمایلش و مهربانی اش نسبت به موالی بیشتر بود و عمر برعكس از آنها خوشش نمی آمد. » «مردی به امام صادق علیه السلام عرض كرد:

مردم می گویند هركس كه عربی خالص یا مولای خالص نباشد پست است.

امام فرمود: مولای خالص یعنی چه؟ .

گفت: یعنی كسی كه پدر و مادرش هر دو قبلاً برده بودند.

فرمود: مولای خالص چه مزیتی دارد؟ .

گفت: زیرا پیغمبر فرموده است مولای هر قومی از خود آنهاست، پس مولای خالص اعراب مانند خود اعراب است، پس كسی صاحب فضیلت است كه یا عربی خالص باشد و یا مولای صریح باشد كه ملحق به عربی است.

امام فرمود: آیا نشنیده ای كه پیغمبر فرمود من ولی كسانی هستم كه ولی ندارند، من ولی هر مسلمانم خواه عرب و خواه عجم؟ آیا كسی كه پیغمبر ولی او باشد از پیغمبر نیست؟ .

امام سپس اضافه فرمود: از ایندو كدام اشرفند؟ آیا آن كه از پیغمبر و ملحق به پیغمبر است یا آن كه وابسته است به یك عرب جلف كه به پشت پای خود ادرار می كند؟ .

سپس فرمود: آن كه از روی میل و رضا داخل اسلام می شود بسی اشرف است از آن كه از ترس وارد اسلام شده است. این اعراب منافق از ترس مسلمان شدند ولی ایرانیان با میل و رغبت مسلمان شدند. » (49) .

از این نوع جریانها كه نشان می دهد سیاست تبعیض و تفاوت میان عرب و غیرعرب در جهان اسلام اجرا می شد و ائمه ی اطهار علیهم السلام عموماً با این سیاستمخالفت می كرده اند، در تاریخ اسلام زیاد دیده می شود. همین به تنهایی كافی بوده است كه ایرانیان كه از طرفی به روح و حقیقت اسلام بیش از دیگران توجه داشته اند و از طرف دیگر بیش از هر قوم دیگر از این تبعیضات زیان می دیده اند، طرفدار خاندان رسالت بشوند.