مسأله ی تبدیل شناخت حسی به شناخت تعقلی، محدود به آنچه كه در جلسه ی گذشته عرض كردم نیست؛ كلّیّت، تعمیم و گسترش دادن، یك بعد از ابعاد شناخت تعقلی است. بعد دیگر كه این بعد از یك نظر مهم تر است این است كه دستگاه شناخت انسان، نه تنها شناختها را تعمیم و گسترش می دهد بلكه آنها را تعمیق می كند. آن مرحله ای كه جلسه ی قبل عرض كردیم این بود كه ذهن انسان شناخت سطحی را كه محدود است گسترش می دهد و بر طول و عرض آن می افزاید و آن را به طور افقی توسعه می دهد، صد مورد آزمایش را به بینهایت تبدیل می كند. اینجا كار ذهن فقط توسعه دادن و وسعت بخشیدن به دایره ی شناخت است.

كار مهم تری كه ذهن انجام می دهد این است كه در اعماق شناخت حسی نفوذ می كند و در ماورای شناخت حسی به شناخت دیگری نائل می شود. در مقام تشبیه مثل اشعه ی ایكس. دستگاههای معمولی عكسبرداری اگر در مقابلشان دیواری باشد فقط تا دیوار عكس برمی دارند، ولی اشعه ی ایكس ماورای آن حجابها را هم می بیند. البته اینتشبیه از یك نظر تشبیه ضعیفی است كه توضیح خواهم داد.