جواب مرحوم آخوند به شیخ این است كه شما در اینجا دو خلط كرده اید: خلط میان وجود و ماهیت از یك طرف و خلط میان ما بالقوه و ما بالفعل از طرف دیگر. سؤال شما این بود كه آیا نوع جوهر در وسط اشتداد باقی است یا باقی نیست. پاسخ می دهیم مقصود شما چیست؟ آیا سؤال شما این است كه ماهیت آن باقی است یا این است كه وجود آن باقی است؟ .

اگر مقصود این است كه آیا این وجود عیناً همان وجود اول است می گوییم بله، وجود باقی است به این معنا كه وحدت حقیقی آن محفوظ است زیرا یك وجود واحد مستمر است. قبلاً گفتیم كه بنا بر حركت توسطی یك وجود مستمر داریم و بنا بر حركت قطعی وجود حركت یك وجود متصل ممتد است و وجود متصل ممتد به یك اعتبار باقی است یعنی همان كه شروع شده است اتصال و ادامه دارد. پس اگر سؤال شما این است كه آیا این وجودِ در حال اشتداد همان وجودی است كه در آغاز.

حركت بوده است یا وجود دیگری است، در پاسخ می گوییم این یك وجود متصل واحد است. اما اگر مقصود شما از بقا، بقای ذات و ماهیت یعنی «ما یقال فی جواب ما هو» است می گوییم ما اثبات كرده ایم كه در هر حركت اشتدادی انقلاب ذات و تبدل ذات صورت می گیرد؛ یعنی در عین اینكه یك وجود واحد داریم، این وجود در هر آنی دارای ماهیتی است و بنابراین نوع آن باقی نمی ماند. پس پاسخ سؤال شما كه آیا در وسط اشتداد، نوع جوهر باقی است یا باقی نیست- و حتی می توانستید سؤال كنید آیا فردش باقی است یا باقی نیست- این است كه از نظر وجود باقی است و همان است و از نظر ماهیت غیر از آن است.