بسم اللّه الرحمن الرحیم.
بحثٌ و تحصیلٌ.
«و لعلك تقول ایراداً علی ما ذكرناه من أنّ الفاعل القریب لكل حركة. . . »
[1].
در ادامه ی این فصل مطلبی تحت عنوان «بحثٌ و تحصیلٌ» آمده است كه در جلسه ی
پیش مقداری توضیح دادیم. در اینجا مرحوم آخوند اشكالی را كه از شیخ است
مطرح كرده و جواب می دهد. شیخ به این مطلب كه طبیعت تحت تسخیر نفس قرار
می گیرد قائل است یعنی او هم معتقد است كه با پیدایش نفس، طبیعت مادی
[2]مقهور
نفس می شود.
معنای اینكه طبیعت در یك موجود ذی نفس، مقهور نفس است این است كه در
استخدام نفس است و كارهایش را تحت تدبیر نفس انجام می دهد، مانند افرادی كه.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج11، ص: 495
در یك تشكیلات قرار دارند و قدرت قاهری این تشكیلات را اداره می كند. هر
فردی در عین اینكه استقلال دارد برنامه ای را كه از واحد ما فوق به او محول شده
است اجرا می كند. اگر این فرد جزء این تشكیلات و تابع یك قدرت قاهر بر خودش
نمی بود خودش آزادانه به شكل دیگری عمل می كرد، ولی اكنون عمل او تابع و
مقهور یك قوه ی دیگر است.
[1] .
اسفار ، ج 3، مرحله ی 7، فصل 25، ص 98.
[2] . مقصود از «طبیعت مادی» در اینجا قوای مادی جسم است. بدن از یك سلسله عناصر تركیب شده
و یك مركب خاص است و قهراً یك سلسله قوای مادی و طبیعی در بدن وجود دارد كه آنها را
اصطلاحاً «طبیعت» می گوییم.