بحث دیگر ما بحث معقولات ثانیه است. گو اینكه حاجی و امثال حاجی این
بحث را سبك گرفته اند ولی فوق العاده ارزش دارد، خصوصا در فلسفه ی جدید؛ یعنی
با مقایسه ی نظریات فلسفه ی جدید ارزش این بحث خیلی بالا می رود.
معقولات- یعنی معانی كلی ای كه در ذهن هست- به طور كلی دو دسته هستند:
معقولات اولیه و معقولات ثانویه. معقولات ثانویه هم باز به نوبه ی خودشان دو قسم
می شوند كه این دو قسم اخیر را بعدا ذكر می كنیم.
اولا می بینیم كه این بحث اختصاص به معقولات دارد؛ یعنی با اینكه مراتب
ادراك سه مرحله ی و به اعتباری چهار مرحله است: ادراك حسی، ادراك خیالی،
ادراك وهمی، ادراك عقلی؛ ولی در باب محسوسات گفته نمی شود محسوسات
اولیه و محسوسات ثانویه، یا در باب متخیلات گفته نمی شود متخیلات اولیه و
متخیلات ثانویه؛ ولی به مرحله ی تعقل كه می رسیم این تقسیم پیدا می شود كه
معقولات دو گونه اند: معقولات اولیه، معقولات ثانویه
[1].
مجموعه آثار شهید مطهری . ج9، ص: 362
[1] در حقیقت این بحث مربوط به كلیات است. استاد: بله، این تقسیم در معنای كلی می آید، در جزئی ها این تقسیم نمی آید.