سخنی كه در این مقاله خواهیم راند مربوط به علم (ادراك) بوده و به منظور كنجكاوی از هویّت و سنخ واقعیت وی می باشد1و همانا گفتگو در عقاید سفسطه و ایده آلیسم (مقاله ی 2) بود كه طرح ابحاث علم (هویت علم، اندازه ی واقع نمایی علم، ارزش معلومات، خطای علم، پیدایش كثرت در علوم، اختلافات خانوادگی علم) را

(1). در این مقاله این مطلب به ثبوت می رسد كه روح و خواص روحی، مجرد از ماده هستند و عقیده ی مادیین دایر بر اینكه روح و ادراكات روحی از خواص معیّنه ی ماده است با توجه به دلایلی كه اظهار می دارند ابطال می شود.

لازم است یاد آوری شود كه علم و ادراكات كه در این مقاله ماهیت و نحوه ی واقعیت وی مورد بحث قرار گرفته است كه آیا از سنخ ماده است یا مجرد از ماده، اعم است از ادراك حسی و خیالی و عقلی، و برای آنكه خواننده ی محترم بهتر مقصود این مقاله را دریابد فرق این سه را بیان می كنیم.

قدما و همچنین متأخرین برای ادراكات انسان از خارج سه مرتبه قائل شده اند:

مرتبه ی حس و مرتبه ی خیال و مرتبه ی تعقل.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج6، ص: 112

در پی مقاله ی دوم ایجاب می كرد وگرنه این گفتگو در «فلسفه» از نقطه نظر سوق برهان.

از بسیاری از مباحث متأخرتر است.