اولین فریده از این مقصد در وجود و عدم است
شرح: مقصد اول در امور عامّه است. امور عامّه همان است كه ما آن را «كلّیّات
فلسفه» نامیدیم. امور عامّه كلید فلسفه ی الهی است. از نظر حكمای الهی بدون اینكه
قبلاً درباره ی امور عامّه تحقیق كافی به عمل آید بحث فلسفی در مسائل مربوط به مبدأ
و معاد بیهوده است. مباحث امور عامّه در یونان قدیم شناخته شده بوده است ولی در
فلسفه ی اسلامی توسعه ی شگرفی یافته و رشد و تكامل بی سابقه ای پیدا كرده است.
امور عامّه كه مقصد اول كتاب منظومه است و موضوع بحث ماست مشتمل بر
هفت فریده است به این ترتیب:
فریده ی اول: وجود و عدم
فریده ی دوم: وجوب و امكان
فریده ی سوم: قدم و حدوث
فریده ی چهارم: قوّه و فعل
فریده ی پنجم: ماهیت
فریده ی ششم: وحدت و كثرت
فریده ی هفتم: علت و معلول
این هفت باب كه تحت عنوان «هفت فریده» در این كتاب ذكر شده است
مجموع امور عامّه را تشكیل می دهد و لازم است در معرفت آنها كمال كوشش به
عمل آید.
فریده ی اول كه در «وجود و عدم» است از سایر فریده ها اهمّیت بیشتری دارد. 5
مجموعه آثار شهید مطهری . ج5، ص: 193
مخصوصاً در فلسفه ی صدرایی مسائل وجود اهمیت فوق العاده ای یافته و سرنوشت اكثر
مسائل فلسفه با مسائل وجود بستگی پیدا كرده است. مجموع مسائلی كه در این
فریده تحت عنوان «وجود و عدم» بحث می شود عبارت است از:
1. بداهت وجود 2. اشتراك وجود 3. مغایرت و اتحاد وجود با ماهیّت 4. اصالت
وجود 5. عینیّت وجود و ماهیّت در ذات واجب 6. وحدت و كثرت وجود 7. وجود ذهنی
8. معقولات ثانیه 9. انقسام وجود به مطلق و مقیّد 10. احكام سلبیّه ی وجود 11. منشأ
تكثّر وجود 12. مساوات وجود و ثبوت و شیئیّت 13. عدم تمایز و عدم علّیت میان
اَعدام 14. امتناع اعاده ی معدوم 15. حل شبهه ی معدوم مطلق 16. مناط صدق در قضایا
17. تعلق جعل به وجود.
این هفده مسأله رؤوس مطالب فریده ی «وجود و عدم» است و ما به همین ترتیب
كه شماره گذاری كردیم، نه به ترتیب منظومه، درباره ی آنها بحث می كنیم.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج5، ص: 195