تفاوت تفكّر مادّی و تفكّر الهی در همین جاست. از نظر یك نفر مادّی در حساب عالم هیچ گونه تفاوتی میان راه حق و راه ناحق نیست. عدل و ظلم، حق و ناحق، خوبی و بدی از نظر نظام كلّی و جملی عالم، حساب خاصّی ندارد. گوش جهان به این معانی و مفاهیم بدهكار نیست. اساساً جهان چشم و گوش و عقل و هوشی ندارد كه به این چیزها برسد و آن را كه در راه حق و عدالت و اخلاق و انسانیّت و نیكوكاری و اخلاص گام بر می دارد تأیید كند و آن را كه در این راه گام بر نمی دارد تأیید نكند. ولی از نظر انسان الهی، در حساب كلّی جهان میان این دو تفاوت است؛ حقیقتی در كار است و به حمایت مردان راه حق بر می خیزد.

ما در كتاب انسان و سرنوشت تحت عنوان «تأثیر عوامل معنوی در سرنوشت» گفته ایم كه: «از نظر جهان بینی مادّی، عوامل مؤثّر در اجل، روزی، سلامت، سعادت و خوشبختی منحصراً مادّی است. تنها عوامل مادی است كه اجل را دور یا نزدیك می كند، روزی را توسعه می دهد یا تنگ می كند، به تن سلامت می دهد یا می گیرد، خوشبختی و سعادت را تأمین یا نابود می كند. امّا از نظر جهان بینی الهی علل و عوامل دیگری كه عوامل روحی و معنوی نامیده می شوند نیز همدوش عوامل مادّی در كار اجل و روزی و سلامت و سعادت و امثال اینها مؤثّرند. از نظر جهان بینی الهی، جهان یك واحد زنده و با شعور است، اعمال و افعال بشر حساب و عكس العمل دارد، خوب و بد در مقیاس جهان بی تفاوت نیست، اعمال خوب یا بد انسان مواجه می شود با عكس العمل هایی از جهان كه احیاناً در دوره ی حیات و زندگی خود فرد به او می رسد. . . » .

هم در آن كتاب گفتیم: «از نظر مادّی سنن تشریعی یعنی مقرّراتی كه باید بشر به آنها عمل كند حساب مخصوصی در میان سنن تكوین ندارد. حقّ و باطل، درست و نادرست، عدالت و ستم یك جور حساب دارد. جهان نسبت به طرفداران آنها بیطرف است. امّا از نظر مكتب الهی جهان نسبت به این امور و طرفداران آنها بیطرف نیست، طرفدار اهل حق و عدالت و درستی و صاحبان آرمانهای مقدّس است. یك نفر مادّی هر اندازه به مسلك و روش و آیین خود مؤمن و معتقد باشد و هر اندازه آرمانش مقدّس و عمومی و دور از خودخواهی و نفع پرستی باشد بیش از این عقیده ندارد كه به هر اندازه سعی و كوشش و مجاهدت در راه تحقّق بخشیدن به آرمان خود به خرج دهد نتیجه می گیرد. امّا یك نفر مسلمان مؤمن و معتقد عقیده دارد كه جهان طوری ساخته شده كه اگر او در راه حقّ و حقیقت فداكاری كند دستگاه جهان به حمایت او بر می خیزد و او را از پشتیبانی خود بهره مند می كند. صدها هزار برابر نیرویی كه او در راه هدف مقدّس خود مصرف می كند نیروی ذخیره در جهان هست كه در چنین شرایطی به یاری او به كار می افتد. از نظر مكتب مادّی، یك نفر طرفدار حقیقت و عدالت همان قدر باید به اثر فعّالیت خود مطمئن و امیدوار باشد كه یك نفر طرفدار ظلم و باطل به فعّالیتهای خود و اثر آنها مطمئن است؛ زیرا به عقیده ی او از نظر جهان و جریان كلّی عالم فرقی میان این دو نفر نیست. ولی از نظر مكتب الهی بین این دو تفاوت بسیار است. »