یكی از علوم اسلامی علم كلام است. علم كلام علمی است كه درباره ی عقاید اسلامی یعنی آنچه از نظر اسلام باید بدان معتقد بود و ایمان داشت، بحث می كند به این نحو كه آنها را توضیح می دهد و درباره ی آنها استدلال می كند و از آنها دفاع می نماید.

علمای اسلامی می گویند مجموع تعلیمات اسلامی سه بخش است:

الف. بخش عقاید، یعنی مسائل و معارفی كه باید آنها را شناخت و بدانها معتقد بود و ایمان آورد مانند مسأله ی توحید، صفات ذات باری تعالی، نبوّت عامّه و خاصّه، و برخی مسائل دیگر؛ و البته فرق اسلامی در اینكه چه چیزهایی از اصول دین است و لازم است به آنها ایمان و اعتقاد داشت تا حدودی اختلاف نظر دارند.

ب. بخش اخلاق، یعنی مسائل و دستورهایی كه درباره ی «چگونه بودن» انسان از نظر صفات روحی و خصلتهای معنوی است از قبیل: عدالت، تقوا، شجاعت، عفّت، حكمت، استقامت، وفا، صداقت، امانت و غیره.

ج. بخش احكام، یعنی مسائل مربوط به كار و عمل كه چه كارهایی و چگونه باید انجام شود از قبیل نماز، روزه، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منكر، بیع، اجاره، نكاح، طلاق، تقسیم ارث و غیره. علمی كه متصدّی بخش اول است «علم كلام» است، و علمی كه عهده دار بخش دوم است «علم اخلاق» نامیده می شود، و علمی كه بخش سوم را بر ذمّه دارد «علم فقه» نام گرفته است.

در این تقسیم آنچه مقسم واقع شده است «تعلیمات اسلامی» است، یعنی چیزهایی كه جزو متن اسلام است، نه علوم اسلامی كه اموری را هم كه مقدّمه ای است بر تحقیق درباره ی تعلیمات اسلامی شامل می گردد مانند ادبیّات، منطق و احیاناً فلسفه.

ثانیاً در این تقسیم، جهت ارتباط تعلیمات اسلامی با «انسان» مورد توجه قرار گرفته است، چیزهایی كه مربوط است به عقل و اندیشه ی انسان «عقاید» خوانده شده است و چیزهایی كه مربوط است به خلق و خوی انسان «اخلاق» خوانده شده است و چیزهایی كه مربوط است به عمل و كار انسان «فقه» نام گرفته است.

همچنانكه در درسهای كلّیات علم فقه خواهیم گفت، علم فقه هر چند از آن وجهه ی نظر كه فقها بحث می كنند یك علم است، از وجهه ی دیگر مشتمل بر علوم متعدّده است.

به هر حال علم كلام، علم عقاید اسلامی است. در گذشته به آن «علم اصول دین» یا «علم توحید و صفات» هم می گفته اند.