تفاوت جهان بینی الهی و جهان بینی مادّی در كجاست؟ الهی چه می گوید و مادّی چه می اندیشد؟ بحث الهی و مادّی بر سر چه موضوع است؟ پاسخ این پرسش بسیار ساده است: بحث بر سر وجود و واقعیّت است.

مادّی واقعیّت را در مادّه، در آنچه جسم و جسمانی است، در آنچه به نحوی دارای طول یا طول و عرض یا طول و عرض و عمق است، در آنچه قابل اشاره ی حسّی است، در آنچه محسوس است، در آنچه زمانی و مكانی است، در آنچه متغیّر است، در آنچه فانی شونده است و در آنچه محدود و نسبی است محصور می داند و به واقعیّتی ماورای این واقعیّتها قائل نیست. امّا الهی واقعیّت را در انحصار این امور نمی داند؛ به واقعیّت غیر مادّی و نامحسوس و مجرّد از زمان و مكان و به واقعیّت ثابت و جاودانه و مطلق نیز ایمان دارد.

از نظر اندیشمند مادّی نظامات و نیروهای حاكم بر واقعیّتها در انحصار روابط و نیروهای مادّی است، و از نظر اندیشمند الهی، علاوه بر این، نظامات و نیروهای غیر مادّی نیز وجود دارد كه بر واقعیّتها حاكم است.

علی هذا مكتب مادّی، چه از نظر واقعیّتها و چه از نظر نظامات حاكم بر واقعیّتها، مكتب انحصار است؛ امّا مكتب الهی از هر دو نظر، مكتب ضدّ انحصار است.