اسلام دین حقیقت گرا و واقع گراست. لغت «اسلام» به معنی تسلیم است و نشان دهنده ی این حقیقت است كه اوّلین شرط مسلمان بودن، تسلیم واقعیّتها و حقیقتها بودن است. هر نوع عناد، لجاج، تعصّب، تقلیدهای كوركورانه، جانبداریها، خودخواهیها از آن نظر كه بر خلاف روح حقیقت خواهی و واقع گرایی است، از نظر اسلام محكوم و مطرود است. از نظر اسلام اگر انسانی حقیقت جو، بی نظر و كوشا در راه وصول به حق باشد، فرضا به حقیقت نرسد، معذور است، و اگر كسی در روح خود عناد و لجاج داشته باشد، فرضا حقیقت را به دلیل تقلید و یا وراثت و امثال اینها پذیرفته باشد، ارزشی ندارد. مسلمان واقعی، چه مرد و چه زن، به حكم روح حقیقت جویی خود حكمت و حقیقت را هركجا و نزد هر كس یافت اقتباس می كند و فرا می گیرد، در راه كشف و تحصیل علم، تعصّب به خرج نمی دهد، فرضا در دورترین نقاط جهان آن را بیابد به سویش می شتابد. مسلمان واقعی حقیقت جویی را نه به زمان معیّنی از عمر خویشتن محدود می كند و نه به منطقه ای خاص منحصر می كند و نه آن را در انحصار اشخاص معیّن می داند، زیرا پیشوای بزرگ اسلام فرموده است:

«جویای دانش بودن فریضه ی هر مسلمانی است (اعمّ از مرد یا زن) » [1]، و هم فرموده:

«حكمت را هركجا و در دست هر كس دیدید فراگیرید و لو در دست یك مشرك» [2] و هم فرموده است: «دانش را بجویید و لو لازم باشد تا چین سفر كنید» [3] و نیز منسوب به اوست: «از گهواره تا گور دانش بجویید» [4].

پندارهای سطحی و یكجانبه در مسائل و همچنین تقلیدهای كوركورانه از پدران و مادران و تسلیم سنّتهای موروثی شدن، از همین نظر كه بر ضدّ روح تسلیم و حقیقت خواهی اسلامی است و موجب خطا و انحراف و دوری از حقیقت می شود، محكوم است.

---

[1] . [طلب العلم فریضة علی كل مسلم. ] (بحار الانوار، ج /1ص 177) .

[2] . «خذوا الحكمة و لو من المشرك. . . » و «الحكمة ضالة المؤمن فلیطلبها و لو فی اهل الشرك» (تحف العقول: ص 198، امیر المؤمنین) .

[3] . اطلبوا العلم و لو بالصین. (بحار الانوار، ج /1ص 177) .

[4] . اطلبوا العلم من المهد الی اللّحد.