«داستان راستان»؛ شاید کمتر کسی باشد که این کتاب را یا داستانی از آن را نخوانده باشد، یا حداقل اسم این کتاب را نشنیده باشد. کتابی دو جلدی که به قول مؤلف آن، استاد مطهری، شامل «یک عده داستان های سودمند واقعی که، از کتب احادیث یا کتب تواریخ و سِیَر(1) استخراج شده، با زبانی ساده نگارش یافته» می باشد. حکایتها و داستانهایی اغلب کوتاه، شیرین، پر نکته و آموزنده که خود استاد آنها را «راهنمای اخلاقی و اجتماعی سودمند» و الگو و مقیاسی مناسب برای جامعه و فرد می داند.

در جایی دیگر از مقدمه ی جلد اوّل کتاب، استاد به این نکته اشاره می کنند که «بعضی از دوستان... از این که من، کارهای به عقیده ی آنها مهم تر و لازم تر خود را موقتاً کنار گذاشته و به این کار پرداخته ام، اظهار تأسف می کردند و ملامتم می نمودند که چرا چندین تألیف علمی مهم را در رشته های مختلف به یک سو گذاشته ام و به چنین کار ساده ای پرداخته ام.(2) حتی بعضی پیشنهاد کردند حالا که زحمت این کار را کشیده ای پس لااقل به نام خودت منتشر نکن!

من گفتم: «مگر؟ چه عیبی دارد؟»

گفتند: «اثری که به نام تو منتشر می شود، لااقل باید در ردیف همان «اصول فلسفه»(3) باشد، این کار برای تو کوچک است!»

گفتم: «مقیاس کوچکی و بزرگی چیست؟»

معلوم شد مقیاس بزرگی و کوچکی کار در نظر این آقایان، مشکلی و سادگی آن است و کاری به اهمیت، بزرگی و کوچکی نتیجه ی کار ندارند».

جلد اول «داستان راستان» اولین بار در مرداد سال 1339منتشر شد و جلد دوم آن در سال 1343. در حال حاضر چاپ سی و دوم این مجموعه ی ارزشمند درشمارگان هشت هزار جلد، پشت ویترین کتابفروشی هاست.

شهید مطهری خود می گوید: «نویسنده، تا کنون به کتابی برنخورده است که مؤلف به منظور هدایت و ارشاد و تهذیب اخلاق عمومی، داستانهایی سودمند از کتب تاریخ و حدیث استخراج کرده و در دسترس عموم قرار داده باشد. اگر هم این کار شده است، نسبت به داستانهای اخبار و احادیث صورت گرفته است».

امّا بعد از چاپ «داستان راستان» کتابهای بسیاری، بویژه برای کودکان با اقتباس از این مجموعه ی سودمند به چاپ رسید. کتابهایی چون «رسول اکرم و دو حلقه جمعیت» یا «وضوی کدام یک درست است؟» و...

این کار به عقیده ی بعضی ها کوچک، تأثیر بسیار بزرگی از خود به جای گذاشت. بسیاری از بزرگان بعد از «داستان راستان» به نوشتن با این سبک همّت گماشتند و قلم، ذهن، انرژی و وقت خود را صرف این کار کوچک امّا لازم و ضروری نمودند. از جمله عالمان و اندیشمندانی چون آیت الله محمدی اشتهاردی، آیت الله علی دوانی، آیت الله حسین نوری و...

شهید مطهری بدرستی کمبود کتابهای ساده ی مذهبی را در جامعه تشخیص داده و متوجه تأثیر قصه بر روی مردم شده بود؛ خود شهید مطهری در مقدمه ی جلد دوم «داستان راستان» به این نکته اشاره می کند:

«چیزی که قابل توجه و موجب خوشوقتی است، این است که مردم ما به کتب دینی خود علاقه نشان می دهند؛ کتاب دینی اگر خوب و مفید نگارش یافته باشد، بیش از هر نوع کتاب دیگر، خریدار دارد و این خود وظیفه ی رهبران و نویسندگان دینی را مشکل تر می کند. معلوم می شود مردم آماده ی شنیدن و خواندن مطلب خوب دینی هستند؛ پس بر فضلا و نویسندگان دینی است که به خود زحمت بدهند و آثاری سودمند به جامعه عرضه بدارند».

پی نوشت:

1. سِیَر: جمع سیره به معنی شیوه و روش است. در اینجا مقصود، کتاب های «سیره» است که به برسی و تحلیل روش زندگانی افراد می پردازد.

2. استاد شهید مطهری در اوایل انقلاب و سالهای پیش از آن، هر جا که کمبودی احساس می کرد کمر همّت می بست و با زبان و قلم خویش به روشنگری و گره گشایی از مشکلات نسل جوان می پرداخت؛ تنوع موضوعی آثار ایشان گواهی بر این مطلب است. از جمله آثار ایشان: اصول فلسفه و روش رئالیسم، داستان راستان، حماسه ی حسینی، پیرامون انقلاب اسلامی، اسلام و مقتضیات زمان و... این اندیشمند بزرگ و عالم وارسته در سال 1359توسط منافقین کوردل به شهادت رسید.

3. مقصود، کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» است که یکی از کتاب های معروف استاد مطهری می باشد.